- Savatga boshqa "ALL ABOUT LISTENING SKILLS" qo'sha olmaysiz. Ko'rish
GARMONIK MAJOR VA MINOR INTERVALLAR. XROMATIK INTERVALLAR YECHILISHI
Garmonik major va minor intervallar hamda xromatik intervallar yechilishi
Garmonik major va minor intervallar musiqiy tizimdagi muhim ohang elementlari bo‘lib, ular tovushlar orasidagi masofa va ularning uyg‘unligini belgilaydi. Xromatik intervallar esa diatonik tizimdan tashqaridagi orttirilgan yoki kamaytirilgan tovush munosabatlarini ifodalaydi. Ushbu maqolada xromatik intervallar, ularning yechilishi va garmonik tizimdagi xarakterli intervallar haqida batafsil so‘z yuritamiz.
Xromatik intervallar haqida tushuncha
Har bir diatonik interval orttirilishi yoki kamaytirilishi mumkin. Katta intervallar orttiriladi, kichik intervallar kamaytiriladi, sof intervallar esa har ikki yo‘nalishda o‘zgaradi. Shu jarayonda hosil bo‘lgan intervallar xromatik intervallar deb ataladi.
- Sof 1 va sof 5 kamaytirilmaydi;
- Sof 4 orttirilmaydi;
- Barcha orttirilgan va kamaytirilgan intervallar xromatik hisoblanadi;
- Ammo orttirilgan kvarta va kamaytirilgan kvinta diatonik intervallarga kiradi.
Xromatik intervallar hosil bo‘lishi
Orttirilgan interval pastki tovush pasaytirilganda yoki yuqori tovush ko‘tarilganda hosil bo‘ladi.
Kamaytirilgan interval esa yuqori tovush pasaytirilganda yoki pastki tovush ko‘tarilganda hosil bo‘ladi.
Bu jarayonlarda # (dies) va b (bemol) belgilaridan foydalaniladi.
Engarmonik teng intervallar
Engarmonik intervallar — tovush jihatdan bir xil eshitilib, ammo yozilish va son miqdori bilan farq qiladigan intervallardir. Masalan:
- Ort 2 = Kichik 3 (1,5 ton);
- Kam 7 = Katta 6 (4,5 ton).
Tabiiy major va minor intervallari
Tabiiy major va tabiiy minor tizimlarida hosil bo‘ladigan intervallar faqat diatonik xarakterga ega.
Major tizimida katta intervallar ustun, minor tizimida esa kichik intervallar ko‘p uchraydi.
Tabiiy major tizimida
- Kichik intervallar — III, VII pog‘onalarda;
- Katta intervallar — I, II, IV, V, VI pog‘onalarda;
- Sof intervallar — I, IV, V pog‘onalarda;
- Orttirilgan interval — IV pog‘onada paydo bo‘ladi.
Tabiiy minor tizimida
- Kichik intervallar — II, V pog‘onalarda;
- Katta intervallar — III, VI, VII pog‘onalarda;
- Sof intervallar — I, III, IV, V, VI, VII pog‘onalarda;
- Orttirilgan intervallar — VI pog‘onada.
Xarakterli intervallar
Xarakterli intervallar garmonik major va minor tizimlarida uchraydigan o‘ziga xos tovush masofalaridir. Ular ohangga ifoda, kuchlanish va yechilish holatini beradi.
Majordagi xarakterli intervallar
- Ort 2 — VI pog‘onada;
- Kam 7 — VII pog‘onada;
- Ort 5 — VI pog‘onada;
- Kam 4 — III pog‘onada.
Minordagi xarakterli intervallar
- Ort 2 — VI pog‘onada;
- Kam 7 — VII pog‘onada;
- Ort 5 — III pog‘onada;
- Kam 4 — VII pog‘onada.
Intervallar yechilishi
Interval yechilishi — bu tovushlar orasidagi noohangdosh (dissonans) intervalning ohangdosh (konsonans) intervalga o‘tish jarayonidir.
Noturg‘un tovush turg‘un tovushga intiladi, bu esa tonallikni barqarorlashtiradi.
Yechilish bosqichlari
- Tonallik aniqlanadi;
- Noturg‘un tovushlar topiladi;
- Interval turi belgilanadi;
- Noturg‘un tovushlar turg‘un tovushlarga tortiladi;
- Natijada interval ohangdosh shaklga o‘tadi.
Misollar (Examples)
- Sof 5 → Kichik 6;
- Katta 2 → Sof 4;
- Katta 7 → Katta 6.
Xulosa (Conclusion)
Garmonik major va minor intervallar — musiqaning ifoda kuchini oshiruvchi asosiy ohang tizimlari hisoblanadi.
Xromatik intervallar esa tovush tizimini boyitadi, harakat va kuchlanish tuyg‘usini yaratadi. Intervallarning to‘g‘ri yechilishi esa musiqiy asarning uyg‘unligini ta’minlaydi.
=== Taqdimot 1 ===
Garmonik major va minor intervallar. Xromatik intervallar yechilishi
=== Taqdimot 2 ===
Reja:
01
02
03
Xromatik intervallar
Intervallar yechilishi
Xarakterli intervallar
=== Taqdimot 3 ===
Xromatik intervallar
01
=== Taqdimot 4 ===
Har bir diatonik intervallar orttirilishi yoki kamaytirilishi mumkin.
Katta intervallar orttiriladi;
Kichik intervallar kamaytiriladi;
Sof intervallar orttirilishi ham, kamaytirilishi ham mumkin.
=== Taqdimot 5 ===
Sof 1 va Sof 5 kamaytirilmaydi. Sof 4 orttirilmaydi.
=== Taqdimot 6 ===
Barcha orttirilgan va kamaytirilgan intervallar xromatik intervallar deyiladi. Orttirilgan kvarta va kamaytirilgan kvinta xromatik intervallar qatoriga kirmaydi, ular diatonik.
=== Taqdimot 7 ===
Orttirilgan intervallar hosil bo‘lishi
Pastki pog‘onaning pasaytirilishi natijasida
Yuqori pog‘onaning ko‘tarilishi natijasida
=== Taqdimot 8 ===
b
#
=== Taqdimot 9 ===
Kamaytirilgan intervallar hosil bo‘lishi
Yuqori tovushning pasaytirilishi natijasida;
Pastki tovushning ko‘tarilishi natijasida.
=== Taqdimot 10 ===
b
#
=== Taqdimot 11 ===
Har bir xromatik interval tonining soni diatonik intervallardan biriga to‘g‘ri keladi.
Ort 2 = kich 3 (1,5 ton)
Kam 7 = kat 6 (4,5 ton)
=== Taqdimot 12 ===
Son miqdori turlicha va eshitilishi bir xilda bo‘lgan intervallar engarmonik teng intervallar deyiladi.
=== Taqdimot 13 ===
Tabiiy major va minor intervallari pog‘onalari faqat diatonik interval hosil qiladi.
Tabiiy major va minorda o‘xshash intervallar hosil bo‘ladi va soni bir-biriga teng keladi.
Minorda majorga o‘xshagan barcha intervallar majordagiga qaraganda ikki pog‘ona yuqorida joylashadi.
Tabiiy major va minor intervallari
=== Taqdimot 14 ===
Tabiiy major intervallari
Barcha pog‘onalardan
Kichik – III, VII
Katta – I, II, IV, V, VI
Kichik – II, III, VI, VII
Katta – I, IV, V
Prima
Sekunda
Tertsiya
=== Taqdimot 15 ===
Tabiiy major intervallari
Kamaytirilgan – VII
Sof – I, II, III, IV, V, VI
Sof – I, II, III, V, VI, VII
Orttirilgan – IV
Kichik – II, III, V, VI, VII
Katta – I, IV
Kichik – III, VI, VII
Katta – I, II, IV, V
Kvarta
Kvinta
Seksta
Septima
=== Taqdimot 16 ===
Kichik – I, II, IV, V
Katta – III, VI, VII
Kichik – I, II, V
Katta – III, IV, VI, VII
Tabiiy minor intervallari
Barcha pog‘onadan
Kichik – II, V
Katta – I, III, IV, VI, VII
Sof – I, II, III, IV, V, VII
Orttirilgan – VI
Kamaytirilgan – II
Sof – I, III, IV, V, VI, VII
Sekunda
Kvinta
Tertsiya
Seksta
Prima
Kvarta
01
02
03
04
05
06
=== Taqdimot 17 ===
Tabiiy minor intervallari
Barcha pog‘onalardan
Oktava
Septima
Kichik – I, II, IV, V, VII
Katta – III, VI
7
8
=== Taqdimot 18 ===
Xarakterli intervallar
02
=== Taqdimot 19 ===
Garmonik major va garmonik minor intervallariga xarakterli intervallar deyiladi.
=== Taqdimot 20 ===
Majorda xarakterli intervallar
Ort 2
VI
Kam 7
VII
Ort 5
VI
Kam 4
III
=== Taqdimot 21 ===
Minorda xarakterli intervallar
1
2
3
4
Ort 2
VI pog‘ona
Kam 7
VII pog‘ona
Ort 5
III pog‘ona
Kam 4
VII pog‘ona
=== Taqdimot 22 ===
Intervallar yechilishi
03
=== Taqdimot 23 ===
Noohangdosh intervalning yechilish deb uning ohangdosh intervallarga o‘tishiga aytiladi. Noturg‘un intervalning yechilish deb uning turg‘un intervallarga o‘tishiga aytiladi.
=== Taqdimot 24 ===
Noturg‘un interval yechilishi
Tonallik aniqlanadi
Noturg‘un tovushlar aniqlanadi
Hosil bo‘lgan interval aniqlanadi
Interval aniqlanadi
Noturg‘un tovushlar turg‘un tovushga tortiladi
1
3
5
2
4
=== Taqdimot 25 ===
sof 5 kich 6
=== Taqdimot 26 ===
kat 2 sof 4
=== Taqdimot 27 ===
Noohangdosh intervalning ohangdosh intervalga o‘tishi
Tonallik aniqlanadi
Intervalning noohangdoshligi aniqlanadi
Noturg‘un tovushlar aniqlanadi
Hosil bo‘lgan interval aniqlanadi
Noturg‘un tovushlar turg‘un tovushga tortiladi
=== Taqdimot 28 ===
kat 7 kat 6
=== Taqdimot 29 ===
kat 2 sof 4
=== Taqdimot 30 ===
E’tiboringiz uchun rahmat!
Please keep this slide for attribution
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!
Slaydchi.uz — musiqa nazariyasi, pedagogika va san’at fanlari uchun vizual taqdimotlar platformasi.
Boshqa darslar uchun: slaydchi.uz
Sharhlar
Hali sharhlar mavjud emas.