Yorugʻlik difraksiyasi

=== Taqdimot 1 ===
Yorugʻlik difraksiyasi
=== Taqdimot 2 ===
Yorugʻlik difraksiyasi
01
02
03
Yorugʻlik nurining tabiati haqidagi ta’limot
Yorugʻlik difraksiyasi haqida asosiy tushunchalarni o‘rganish
Difraksiyaning fizikasi va uning qonunlarini tushuntirish
=== Taqdimot 3 ===
Yorugʻlik nurining tabiati haqidagi ta’limot
01
=== Taqdimot 4 ===
Optika — fizikaning yorug‘likning nurlanish, yutilish va tarqalish qonunlarini o‘rganadigan bo‘limidir. Optika geometrik, fizik va fiziologik optikalarga bo‘lib o‘rganiladi.Geometrik optikada yorug‘likning tabiati haqida so‘z yuritilmaydi, uning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalish, qaytish va sinish qonunlari o‘rganiladi. Oddiy ko‘zoynakdan tortib ulkan astronomik qurilmalardagi murakkab obyektivlargacha bo‘lgan barcha optik asboblarni yasashdagi hisob-kitob geometrik optika qonunlari asosida amalga oshiriladi. Fizik optikada – yorug‘likning tabiati va yorug‘lik hodisalariga aloqador muammolar o‘rganiladi.Fiziologik optika – esa yorug‘likning rivojlanuvchi organizmga ta’sirini o‘rganadi.
=== Taqdimot 5 ===
Geometrik optika
Yorug‘lik — nurlanayotgan jism chiqaradigan va fazoda to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqaladigan korpuskulalar (zarrachalar) oqimidan iborat, degan g‘oyani ilgari surgan. Bu g‘oya asosida yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘yicha tarqalish, sinish va qaytish qonunlari tushuntirib berilgan.
=== Taqdimot 6 ===
To‘lqin optikasi
Yorug‘lik to‘lqinining tarqalish yo‘nalishidagi nur deb – ixtiyoriy vaqtda tebranishlar yetib kelgan muhit zarralarining geometrik o‘rinlari to‘lqin fronti deb ataladi. To‘lqin frontini tebranish sodir bo‘layotgan fazoning qismi va tebranish hali boshlanmagan qismini ajratib turuvchi chegaraviy sirt tarzida tasavvur qilish mumkin. To‘lqin frontining shakli muhit xossalari, tebranish manbaining shakli va o‘lchamlariga bog‘liq.
=== Taqdimot 7 ===
Yorugʻlik difraksiyasi haqida asosiy tushunchalarni o‘rganish
02
=== Taqdimot 8 ===
Yorugʻlik difraksiyasi
=== Taqdimot 9 ===
Difraksiya so‘zi lotincha diffractus — singan, yo‘nalishini o‘zgartirgan, degan ma’noni anglatadi.Shuning uchun ham to‘lqinlar difraksiyasi deganda ularning to‘siqni aylanib o‘tishi nazarda tutilgan. Aynan shu difraksiya sharofati bilan to‘lqinlar geometrik soya sohasiga yetishi, to‘siqlarni aylanib o‘tishi, kichkina tirqishdan o‘tib ekranga tushishi va shunga o‘xshashlar ro‘y berishi mumkin. Tovushning pana joyda eshitilishi ham tovush to‘lqinlari difraksiyasining natijasidir.Shuning uchun ham difraksiya hodisasi yorug‘likning to‘lqin tabiatiga egaligini ko‘rsatuvchi jarayonlardan biri hisoblanadi. Yorug‘lik to‘lqinlarining to‘siqni aylanib o‘tishi va geometrik soya tomonga og‘ishi yorug‘lik difraksiyasi deyiladi.Demak, to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalishdan har qanday chetlashish yorug‘lik difraksiyasining natijasi bo‘lib, uning to‘lqin tabiatiga egaligini isbotlaydi.
=== Taqdimot 10 ===
Gyuygens—Frenel prinsipi
Yorugʻlikning difraksiyasi oʻrta asrlarda italiyalik olim F. Grimaldi tomonidan kashf qilingan. Golland olimi X. Gyugens 1690-yilda nashr qilgan “Yorugʻlik haqida traktat” asarida yorugʻlikning tarqalishi boʻyicha Gyugens prinsipini ilgari surgan. Ammo bu prinsip difraksiya hodisasini sifat jihatdangina tushuntiradi, miqdoriy jihatdan tushuntira olmaydi. Bu prinsip ikkilamchi toʻlqinlarning intensivligi, tebranish amplitudasi va fazasi, kogorentligi, nurlanish yoʻnalishining xarakteri haqida hech qanday maʼlumot bermaydi.
=== Taqdimot 11 ===
Yorug‘lik difraksiyasi tasviri
=== Taqdimot 12 ===
Gyuygens—Frenel prinsipi asosida isbotsiz qabul qilingan qoidalar yotadi
Fazoning ixtiyoriy biror M nuqtasida S yorugʻlik manbai uygʻotayotgan tebranishlar amplitudasini hisoblashda shu S manbani unga ekvivalent boʻlgan ikkilamchi manbalar tizimi bilan almashtirish mumkin. S manbani oʻrab olgan, lekin kuzatilayotgan M nuqtani oʻz ichiga olmagan ixtiyoriy qoʻshimcha s berk sirtning kichik ds boʻlakchalari ikkilamchi manbalar vazifasini oʻtaydi;
=== Taqdimot 13 ===
Ikkilamchi manbalar S manba bilan va oʻzaro kogorent, shuning uchun ular chiqarayotgan ikkilamchi toʻlqinlar bir biri bilan ustma-ust tushganda interferensiyalanadi. Agar s qoʻshimcha sirt sifatida S manbadan tarqalayotgan yorugʻlikning sirti tanlab olinsa, hisoblashlar ancha osonlashadi. Chunki bu holda barcha ikkilamchi manbalarning toʻlqinlari bir xil fazada hosil boʻladi;
S manbaning toʻlqin sirti bilan ustma-ust tushuvchi s berk sirtning bir xil yuzali boʻlakchalarining ikkilamchi nurlanish quvvati bir xil boʻladi.
=== Taqdimot 14 ===
Difraksiya natijalarining amaliyotda qo‘llanilishi
Mikroskoplarda difraksiyalovchi elementlar foydalaniladi.
Difraksiyani ko‘rib chiqish astrofizika va astronomiyaga ham yordam beradi, muayyan obyektlarni yaxshi aniqlashda.
Difraksiyani ko‘rib chiqish
Optik qurilmalar
=== Taqdimot 16 ===
Optikada difraksiya panjarasi – yorug‘likni turli yoʻnalishlarda (yaʼni, turli xil difraksiya burchaklarida) harakatlanadigan bir nechta nurlarga tarqatadigan davriy tuzilishga ega optik komponentdir. Rivojlanayotgan strukturaviy rang berishning bir shaklidir. Ushbu nurlarning yo‘nalishlari yoki difraksiya burchaklari difraksiya panjarasiga toʻlqin (yorugʻlik) tushish burchagiga, panjaradagi qoʻshni difraksiya elementlari (masalan, uzatish panjarasi uchun parallel tirqishlar) orasidagi masofa yoki masofaga va tushish toʻlqin uzunligiga bogʻliq. Panjara dispersiv element vazifasini bajaradi. Shu sababli, difraksiya panjaralari odatda monoxromatorlar va spektrometrlarda qoʻllaniladi.
=== Taqdimot 18 ===
Yorug‘lik difraksiyasidan amalda foydalanish
Ilmiy tadqiqotlar
=== Taqdimot 19 ===
Golografiya
Golografiya haqida ma‘lumotlar
Gologramma xossalari
=== Taqdimot 20 ===
Golografiya
Grekchadan olingan bo‘lib, u buyumlarni tashqi ko‘rinishini “yozib olish” ning maxsus usulini anglatadi.
=== Taqdimot 21 ===
Golografiya
Tasvirni tiklash uchun gologramma avvalgi holatiga joylashtiriladi va uni tayanch bilan yoritiladi.
Natijada interfirension strukturadagi difraksiya tufayli buyum to‘lqinning nusxasi tiklanadi.
=== Taqdimot 22 ===
Golografiya (yunoncha: holos — butkul, toʻliq va grafik) — toʻlqinlar interferensiyasidan foydalanib buyumning fazoviy (hajmiy) tasvirini hosil qilish usuli. Golografiyani D. Gabor kashf etgan (1948), rus fizigi Yu. N. Denisyuk takomillashtirgan (1962). Golografiya 60-yillarda lazer yaratilgandan keyin juda tez rivojlana boshladi. Golografiya rangli va rangsiz (oq-qora) boʻladi. Gologramma hosil qilish uchun linza yoki yigʻuvchi koʻzgu ishlatiladi. Golografiya yoki uning bir qismini yordamchi kogorent toʻlqin bilan nurlatib, buyumning tasvirini koʻrish mumkin. Buning uchun kogorent elektromagnit nurlar prizma yoki koʻzgu yordamida ikki nur dastasiga ajratiladi. Nur dastasining biri (asosiy nur) koʻzgu (prizma)ga, ikkinchisi (buyum nuri) esa buyumga yoʻnaltiriladi. Koʻzgu va buyumdan qaytgan nurlar fotoplastinkaga tushadi, unda gologramma hosil boʻladi. Gologramma asosiy nur bilan yoritilsa, buyum sur’ati muallaq holda koʻrinadi (buyum suratini har tomondan koʻrish mumkin).
=== Taqdimot 23 ===
Asosiy va buyumdan qaytgan nurlarning toʻlqin amplitudasi toʻlqinlar fazasiga ham bogʻliq. Asosiy nur fazasi fotoplastinka kengligida (bir qirrasidan ikkinchi qirrasigacha) tekis oʻzgaradi. Chunki fotoplastinkaga tushgan toʻlqinlarning faza farqi buyumdan oʻtgan fazasiga bogʻliq. Buyumning har bir nuqtasidan qaytgan nurlar (toʻlqinlar)ning faza farqi buyum nuqtalari oraligʻi yoki hajmi haqida maʼlumot beradi.
=== Taqdimot 24 ===
E’tiboringiz uchun rahmat !
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!