VARIATSION SHAKL. RONDO SHAKLI

Variatsion shakl va Rondo shakli

Reja

1. Qat’iy variatsiya
2. Erkin variatsiya
3. Qadimgi rondo
4. Klassik rondo

Variatsion shakl haqida tushuncha

Variatsiya — bu musiqa shakli bo‘lib, unda bir mavzu (kuy) bayon qilinadi va keyinchalik turli o‘zgarishlarda, bezaklarda, temp va ritmda qayta takrorlanadi. Har bir qaytish “variatsiya” deb ataladi. Umumiy tuzilma odatda A + A1 + A2 + A3 + A4 + ... shaklida bo‘ladi.

Qat’iy variatsiyalar

Qat’iy variatsiyalarda mavzuning asosiy komponentlari — kuy chizig‘i, garmonik reja va tonallik jiddiy o‘zgarmaydi. Asosiy o‘zgarishlar ritmik, dinamika yoki bezaklardagi farqlarda ko‘rinadi. Bu turdagi variatsiyalarda quyidagilar o‘zgarmas qoladi:

• Kuy chizgilari
• Garmonik izchillik
• Kadans davralari
• Tonallik (faqat lad nomdoshiga o‘zgaradi)

Mavzu tuzilishi bir qismli, ikki qismli yoki uch qismli bo‘lishi mumkin.

Erkin variatsiyalar

Erkin variatsiyalarda kompozitor mavzudan erkin foydalanadi: u rivojlantiriladi, modulyatsiya qilinadi yoki boshqa tonallikka o‘tkaziladi. Faqat boshlang‘ich mavzu va so‘nggi variatsiya asosiy tonallikda bo‘ladi, qolganlari esa tobe tonalliklarda.

Ostinato asosidagi variatsiyalar

Basso ostinato — bu variatsiyaning bir turi bo‘lib, unda pastki ovoz (bas) har safar aynan takrorlanadi, ustiga esa turli kuy tuzilmalar quriladi.
Soprano ostinato — aksincha, yuqori ovozdagi kuy doimiy o‘zgarmas bo‘ladi, boshqa qatlamlarda esa garmoniya o‘zgaradi.

Qo‘shaloq variatsiya

Ikki mavzuga asoslangan variatsiya qo‘shaloq variatsiya deb ataladi. Uning tuzilma namunasi quyidagicha: a + b + a1 + b1 + a2 + b2.

Rondo shakli haqida

Rondo — italyancha “davra” ma’nosini bildiradi. Bu shaklda asosiy mavzu (A) bir necha marta takrorlanib, har safar yangi epizodlar bilan almashinadi. Rondo shaklining umumiy tuzilmasi quyidagicha:
A + B + A + C + A + D + A + ...

Rondoning muhim belgisi — mavzuning kamida uch marta qaytishi va har safar o‘zgarish bilan namoyon bo‘lishidir.

Rondo shaklining rivojlanishi

Rondo dastlab XVII asrda fransuz bastakorlar ijodida paydo bo‘lgan, keyinchalik klassik musiqaning asosiy shakllaridan biriga aylangan. XIX–XX asrlarda romantik kompozitorlar uni yanada boyitib, simfonik asarlarda keng qo‘lladilar.

Klassik rondo tuzilmasi

Klassik rondo shakli odatda ikki yoki uch qismli bo‘limlarda yoziladi. Eng ko‘p uchraydigan sxema:
A – B – A – C – A1
bu yerda A – asosiy mavzu, B va C esa qarama-qarshi xarakterdagi epizodlardir.

=== Taqdimot 1 ===
Variatsion shakl. Rondo shakli
=== Taqdimot 2 ===
Reja:
Qat’iy variatsiya
Erkin variatsiya
Qadimgi rondo
Klassik rondo
01
02
03
04
=== Taqdimot 3 ===
Variatsiya
mavzu bayoni va uning o‘zgartirilgan bir necha takroridan iborat shakl.
=== Taqdimot 4 ===
A+A1+A2+A3+A4+……
=== Taqdimot 5 ===
Qat’iy
Bas ostinato
Qo‘shaloq
Soprano ostinato
Erkin
=== Taqdimot 6 ===
Basso-ostinatoga kuy tuzilmalarini basda ketma-ket aynan takrorlashga asoslangan variatsiyalar.
=== Taqdimot 7 ===
Soprano ostinato deb ataladigan variatsiyada yuqori ovozdagi kuy doimiy o‘zgarmas bo‘lib qaytariladi.
=== Taqdimot 8 ===
Erkin variatsiyalarda – faqat mavzu va so‘nggi variatsiya asosiy tanalilikda, boshqa barcha variatsiyalar tobe tanalilikda keladi.
=== Taqdimot 9 ===
Mavzuning asosiy komponentlari jiddiy o‘zgarishsiz qolgan variatsiyalar qat’iy variatsiyalar deb ataladi.
=== Taqdimot 10 ===
O‘zgarishsiz qoladigan jihatlar:
kuy chizgilari,
mavzuning tuzilishi,
asosiy garmonik reja,
asosiy garmonik izchilliklar,
asosiy kadans davralar,
tonallik (faqat lad nomdoshiga о’zgarishi mumkin)
=== Taqdimot 11 ===
Mavzu tuzilishi
Bir qismli
Ikki qismli
Uch qismli
=== Taqdimot 12 ===
Ikki mavzuga variatsiya qo‘shaloq variatsiya deb ataladi.
a+b+a1+b1+a2+b2
=== Taqdimot 13 ===
Italyancha “davra”.
A+B+A+C+A+D+A+….
Mavzu orasida har safar yangi mavzu bo‘lishi
Mavzuning kamida 3 marta kelishi
Rondo
=== Taqdimot 14 ===
Dastlab fransuz kompozitorlari ijodida
XVII asrdan keng tarqaldi
XIX-XX asrda romantiklar ijodida
=== Taqdimot 15 ===
=== Taqdimot 16 ===
Rondo bo‘limlari ikki yoki uch qismli shaklda yoziladi:
A
B
A
B
A1
=== Taqdimot 17 ===
E’tiboringiz uchun rahmat!
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzating!

Barcha taqdimotlarni ko‘rish →

Asosiy manba (Wikipedia)

Qo‘shimcha manba (Musiqa nazariyasi maqolasi)

E’tiboringiz uchun rahmat! Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring.