INTERVALLAR

INTERVALLAR

Intervallar — musiqa nazariyasining asosi

Interval — bu ikki tovush orasidagi masofa yoki farqni ifodalovchi musiqa tushunchasidir. U musiqa nazariyasining eng muhim bo‘limlaridan biri bo‘lib, tovushlar o‘rtasidagi uyg‘unlik va ohangdoshlikni aniqlashda asosiy rol o‘ynaydi.

Agar ikki tovush bir vaqtda yangrasa, u garmonik interval deyiladi; agar birin-ketin eshitilsa — bu melodik interval hisoblanadi.

1. Intervallar miqdori

Har bir interval pastki tovush (asos) va yuqori tovush (cho‘qqi) orasidagi masofaga ko‘ra aniqlanadi. Intervallar miqdori ikki xil mezon asosida o‘lchanadi:

• Pog‘onalar soni — masalan, sekunda (2), tertsya (3), kvarta (4) va hokazo.
• Ton va yarim tonlar — masalan, katta sekunda = 1 ton, kichik sekunda = 0,5 ton.

Oktava oralig‘ida hosil bo‘lgan intervallar oddiy intervallar, undan keng bo‘lganlari esa tarkibli intervallar deb ataladi.

Oddiy intervallar nomlari:

• 1 — Prima
• 2 — Sekunda
• 3 — Tertsya
• 4 — Kvarta
• 5 — Kvinta
• 6 — Seksta
• 7 — Septima
• 8 — Oktava

Tarkibli intervallar:

• 9 — Nona (oktava + sekunda)
• 10 — Detsima (oktava + tertsya)
• 11 — Undetsima (oktava + kvarta)
• 12 — Duodetsima (oktava + kvinta)
• 13 — Tersdetsima (oktava + seksta)
• 14 — Kvartdetsima (oktava + septima)
• 15 — Kvindetsima (ikki oktava)

2. Diatonik intervallar

Diatonik intervallar — bu diatonik lad (masalan, major yoki minor) pog‘onalari orasida hosil bo‘ladigan intervallardir. Ular o‘z tovush masofasiga ko‘ra bir necha turlarga bo‘linadi.

Sof intervallar:

• Sof prima — 0 ton
• Sof kvarta — 2,5 ton
• Sof kvinta — 3,5 ton
• Sof oktava — 6 ton

Katta intervallar:

• Katta sekunda — 1 ton
• Katta tertsya — 2 ton
• Katta seksta — 4,5 ton
• Katta septima — 5,5 ton

Kichik intervallar:

• Kichik sekunda — 0,5 ton
• Kichik tertsya — 1,5 ton
• Kichik seksta — 4 ton
• Kichik septima — 5 ton

Shuningdek, orttirilgan va kamaytirilgan intervallar ham mavjud bo‘lib, ular tonlar soni bir yarim ton o‘zgarish bilan farqlanadi. Masalan, orttirilgan kvarta yoki kamaytirilgan kvinta.

3. Intervallar aylanishi

Interval aylanishi — bu intervalning pastki tovushi yuqoriga yoki yuqori tovushi pastga o‘tganda hosil bo‘ladigan yangi intervaldir. Masalan, sekunda aylansa — septima hosil bo‘ladi; kvinta aylansa — kvarta hosil bo‘ladi.

Aylanishda sifat ham o‘zgaradi:

• Sof — sofga o‘zgaradi;
• Katta — kichikka aylanadi;
• Kichik — kattaga o‘zgaradi;
• Orttirilgan — kamaytirilganga, kamaytirilgan esa orttirilganga o‘zgaradi.

4. Ohangdosh va noohangdosh intervallar

Tovushlarning bir-biriga qanday uyg‘unlashishiga qarab intervallar ohangdosh (konsonans) va noohangdosh (dissonans) turlarga bo‘linadi.

Ohangdosh intervallar (konsonanslar):

• Nihoyatda mukammal: sof prima, sof oktava;
• Mukammal: sof kvarta, sof kvinta;
• Nomukammal: katta va kichik tertsiyalar, katta va kichik sekstalar.

Noohangdosh intervallar (dissonanslar):

• Katta va kichik sekunda;
• Katta va kichik septima;
• Orttirilgan kvarta, kamaytirilgan kvinta.

Konsonanslar quloqqa yoqimli, uyg‘un tovush beradi, dissonanslar esa keskinlik, harakat va yechim hissini uyg‘otadi. Musiqada bu uyg‘unliklar muvozanat orqali ohangdorlikni ta’minlaydi.

Xulosa

Intervallar — musiqa tovushlarining “matematik o‘lchovi”dir. Ular ohang, akkord va lad tizimlarining asosi hisoblanadi. Har bir bastakor yoki ijrochi intervallarni chuqur bilishi natijasida musiqaning tovush boyligini va hissiy ifodasini yanada kuchaytiradi.

“Intervallarni his etgan musiqachi — tovushlar orasidagi sukutni ham eshita oladi.”

=== Taqdimot 1 ===
Intervallar
=== Taqdimot 2 ===
Reja:
01
Intervallar miqdori.
02
03
04
Diatonik intervallar.
Intervallar aylanishi.
Ohangdosh va noohangdosh intervallar.
=== Taqdimot 3 ===
Intervallar miqdori
01
=== Taqdimot 4 ===
Interval
Ikki tovush oralig‘I ma’nosini anglatib, bir vaqtda eshitilsa garmonik interval, birin-ketin eshitilsa melodik interval deyiladi.
=== Taqdimot 5 ===
=== Taqdimot 6 ===
Intervalning pastki tovushi interval asosi, yuqori tovushi esa interval cho‘qqisi deyiladi.
=== Taqdimot 7 ===
Pog‘onalar soni bilan aniqlanadi.
Intervallar miqdori
Son
Sifat
Ton va yarim tonlar bilan aniqlanadi.
01
02
=== Taqdimot 8 ===
=== Taqdimot 9 ===
Oktava oralig‘ida hosil bo‘lsa oddiy intervallar.
Intervallar o‘z hajmi bo‘yicha ikkita guruhga ajratiladi.
Oralig‘i oktavadan keng bo‘lganlari tarkibli intervallar deyiladi.
=== Taqdimot 10 ===
Seksta 6
Prima 1
Kvinta 5
Tertsiya 3
Sekunda 2
Septima 7
Kvarta 4
Oktava 8
=== Taqdimot 11 ===
Intervallar son miqdori 8 ta interval nomi orqali aniqlanadi. Bunda tuzilgan interval pastiga raqamlar yoziladi.
=== Taqdimot 12 ===
Tarkibli intervallar
Undetsima 11
Oktava + kvarta
Detsima 10
Oktava + tertsiya
Nona 9
Oktava + sekunda
Kvintdetsima 15
Ikki oktava
Kvartdetsima 14
Oktava + septima
Tersdetsima 13
Oktava + seksta
Duodetsima 12
Oktava + kvinta
=== Taqdimot 13 ===
Diatonik intervallar
02
=== Taqdimot 14 ===
Diatonik ladlar pog‘onalari o‘rtasida hosil bo‘lgan intеrvallar diatonik intеrvallar dеyiladi.
=== Taqdimot 15 ===
=== Taqdimot 16 ===
Kvarta
Sof 4
2,5 ton
Kvinta
Sof 5
3,5 ton
Oktava
Sof 8
6 ton
Prima
Sof 1
0 ton
Sof intervallar
=== Taqdimot 17 ===
Septima
Tersiya
Kich 3
1,5 ton
Kich 7
5 ton
Sekunda
Kich 2
0,5 ton
Seksta
Kich 6
4 ton
Kichik intervallar
=== Taqdimot 18 ===
Katta intervallar
Kat 2
1 ton
Kat 3
2 ton
Kat 6
4,5 ton
Kat 7
5,5 ton
septima
sekunda
tertsiya
seksta
=== Taqdimot 19 ===
Uchtonliklar
3 ton
3 ton
Kam 5
Ort 4
=== Taqdimot 20 ===
Diatonik intervallar
=== Taqdimot 21 ===
Diatonik intervallar
=== Taqdimot 22 ===
Intervallar aylanishi
03
=== Taqdimot 23 ===
Interval cho‘qqisining asosga yoki asosning cho‘qqiga o‘tishiga interval aylanishi deyiladi.
1 2 3 4 5 6 7 8
=== Taqdimot 24 ===
Sifat miqdorining aylanishi
Soflar soflarga
Kattalar kichiklarga
Kichiklar kattalarga
Orttirilgan kamaytirilganga yoki teskarisi
=== Taqdimot 25 ===
Ohangdosh va noohangdosh intervallar
04
=== Taqdimot 26 ===
Tovush yangrashi jihatidan bir biri bilan uyushib kelsa ohangdosh intervallar, keskin jaranglashni bildirsa esa noohangdosh interval deyiladi.
=== Taqdimot 27 ===
konsonans
dissonans
=== Taqdimot 28 ===
Nihoyatda mukammal
Sof prima va sof oktava
Nomukammal
Katta va kichik tertsiya
Katta va kichik seksta
Mukammal
Sof kvarta va sof kvinta
Konsonanslar
=== Taqdimot 29 ===
7
Katta va kichik sekunda
Katta va kichik septima
Orttirilgan kvarta va kamaytirilgan kvinta
2
3 tonlik
Dissonanslar
=== Taqdimot 30 ===
E’tiboringiz uchun rahmat!
Please keep this slide for attribution
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!

🎼 “Intervallar” mavzusidagi taqdimotni to‘liq yuklab oling — Slaydchi.uz saytidan.

Slaydchi.uz — musiqa nazariyasi, solfedjio va san’at fanlari bo‘yicha tayyor taqdimotlar manbasi.