FUTBOL O‘YIN QOIDALARI

FUTBOL O‘YIN QOIDALARI

Futbol o‘yin qoidalari

Futbol — butun dunyoda eng ommaviy sport turi bo‘lib, u FIFA tomonidan belgilangan 17 ta asosiy qoida asosida o‘ynaladi. Har bir qoida o‘yinning adolatli, xavfsiz va tartibli kechishini ta’minlash uchun xizmat qiladi.

1-QOIDA. Futbol maydoni

Futbol o‘yini to‘rtburchak shakldagi maxsus maydonda o‘tkaziladi. Maydon uzunligi 90–120 metr, kengligi esa 45–90 metr oralig‘ida bo‘ladi. Xalqaro o‘yinlarda esa bu o‘lchamlar 100–110 metrga 64–75 metr orasida belgilangan.

• Darvozaning kengligi – 7,32 metr, balandligi – 2,44 metr.
• Markaziy doira radiusi – 9,15 metr.
• Jarima maydoni – 16,5 × 40,3 metr.
• Burchak doirasi radiusi – 1 metr.

2-QOIDA. Futbol to‘pi

O‘yinda ishlatiladigan to‘p dumaloq shaklda bo‘lishi kerak. U charm yoki sintetik materialdan tayyorlanadi. Standart futbol to‘pi:

• Aylana uzunligi – 68–70 sm;
• Og‘irligi – 410–450 g;
• Bosimi – 0,6–1,1 atmosfera oralig‘ida bo‘ladi.

Musobaqa davomida to‘p shikastlansa, o‘yin to‘xtatiladi va yangi to‘p bilan qayta boshlanadi.

3-QOIDA. Futbolchilar

Maydonda har bir jamoa 11 nafar o‘yinchidan iborat bo‘ladi: 10 nafar maydon o‘yinchisi va 1 nafar darvozabon. O‘yin boshlanishi uchun jamoada kamida 7 kishi bo‘lishi zarur. Zaxirada odatda 3–5 o‘yinchi bo‘ladi, lekin FIFA musobaqalarida bu son 12 nafargacha yetishi mumkin.

4-QOIDA. Futbolchilar kiyimi

• Forma – futbolka, shortik, paypoq, tizza himoyasi va oyoq kiyimdan iborat bo‘ladi.
• Darvozabon boshqa o‘yinchilardan farq qiluvchi rangdagi forma kiyadi.
• Zargarlik buyumlari (zanjir, soat, uzuk) taqiqlanadi.

5-QOIDA. Bosh hakam

Bosh hakam o‘yinning asosiy nazoratchisi hisoblanadi. U o‘yinning tartib bilan o‘tishini, qoidabuzarliklarni aniqlashni va intizomiy choralarni ko‘rishni ta’minlaydi. Hakamning qarorlari yakuniy hisoblanadi.

6-QOIDA. Yordamchi hakamlar

Hakamga ikki nafar yordamchi hakam (liniya hakamlari) va ba’zi musobaqalarda to‘rtinchi hakam yordam beradi. Ular ofsayd holatini, to‘pning chiziqdan chiqishini va o‘yinchilarning almashinuvini nazorat qiladi.

7-QOIDA. O‘yin vaqti

O‘yin ikki taymdan iborat bo‘ladi:

• Har bir taym – 45 daqiqa;
• Tanaffus – 15 daqiqa;
• Qo‘shimcha vaqt – hakam tomonidan jarohat yoki o‘yin to‘xtalishiga qarab belgilanadi.

8-QOIDA. O‘yin boshlanishi va davom etishi

O‘yin markaziy nuqtadan hushtak bilan boshlanadi. Har bir gol kiritilgandan so‘ng o‘yin markazdan qayta boshlanadi. Ikkala jamoa taym oralig‘ida darvozalarini almashtiradi.

9-QOIDA. To‘p o‘yinda va o‘yin to‘xtatilishi

To‘p maydon ichida bo‘lsa – u o‘yinda hisoblanadi. Agar to‘p chiziqdan tashqariga chiqsa, hakam o‘yinni to‘xtatadi va tegishli zarba (yon chiziqdan kiritish, burchak zarbasi yoki darvoza zarbasi) belgilanadi.

10-QOIDA. Uchrashuv g‘olibini aniqlash

G‘olib jamoa — raqib darvozasiga ko‘proq gol kiritgan jamoa. Agar o‘yin durang bo‘lsa:

• Qo‘shimcha 2×15 daqiqalik vaqt beriladi;
• Yana durang bo‘lsa – penaltilar seriyasi o‘tkaziladi.

11-QOIDA. O‘yindan tashqari holat (Ofsayd)

O‘yinchi raqibning ikkinchi so‘nggi himoyachisidan oldinda to‘p qabul qilsa va faol harakatda bo‘lsa, ofsayd holatida hisoblanadi. Bunda raqib jamoaga erkin zarba beriladi.

12-QOIDA. O‘yin qoidasi buzilishi va jazolar

• Mayda qoidabuzarliklar uchun – erkin zarba;
• Qo‘pol o‘yin yoki qo‘l bilan to‘p o‘ynash uchun – jarima zarbasi yoki 11 metrlik zarba;
• Og‘ir holatlarda – sariq yoki qizil kartochka.

13-QOIDA. Jarima to‘pi va erkin zarba

Jarima to‘pi raqibning jarima maydoni tashqarisidagi qoidabuzarlik uchun belgilanadi. U to‘g‘ridan-to‘g‘ri (darvozaga urish mumkin) yoki bilvosita (boshqa o‘yinchiga tegishi kerak) bo‘lishi mumkin.

14-QOIDA. 11 metrlik jarima zarbasi (Penalti)

Raqibning jarima maydoni ichida og‘ir qoidabuzarlik sodir etilganda 11 metrlik jarima zarbasi beriladi. Bitta o‘yinchi to‘pni 11 metrdan darvozaga otadi, faqat darvozabon qarshi turadi.

15-QOIDA. To‘pni yon chiziqdan kiritish

To‘p yon chiziqdan chiqqanda, uni oxirgi tegmagan jamoa o‘yinchisi ikki qo‘llab, bosh orqasidan maydonga tashlaydi. To‘p yerga tushgach o‘yin davom etadi.

16-QOIDA. Darvoza oldidan erkin zarba berish

Agar hujumchi raqib jarima maydoni ichida to‘pni darvoza chizig‘idan tashqariga chiqarib yuborsa, himoya jamoasi darvoza zarbasi (goal kick) bajaradi. To‘p jarima maydoni ichidan tepilib, maydon tashqarisiga chiqmasligi kerak.

17-QOIDA. Burchak zarbasi

Himoya jamoasi to‘pni o‘z darvozasining orqasiga chiqarib yuborganda, hujum jamoasiga burchak zarbasi (corner kick) beriladi. To‘p burchakdagi sektor markazidan tepilib, o‘yin davom ettiriladi.

Xulosa

Futbol o‘yin qoidalari sportdagi adolat, halollik va xavfsizlikni ta’minlash uchun yaratilgan. Ushbu 17 qoida futbolni nafaqat o‘yin, balki jahon miqyosidagi birlashtiruvchi hodisaga aylantirgan.

=== Taqdimot 1 ===
FUTBOL O‘YIN QOIDALARI
=== Taqdimot 2 ===
1-QOIDA
Futbol maydoni
=== Taqdimot 3 ===
=== Taqdimot 4 ===
=== Taqdimot 5 ===
=== Taqdimot 6 ===
2-QOIDA
Futbol to‘pi
=== Taqdimot 7 ===
=== Taqdimot 8 ===
3-QOIDA
futbolchilar
=== Taqdimot 9 ===
=== Taqdimot 10 ===
4-QOIDA
Futbolchilar kiyimi
=== Taqdimot 11 ===
=== Taqdimot 12 ===
5-QOIDA
Bosh hakam
=== Taqdimot 13 ===
6-QOIDA
Yordamchi hakam
=== Taqdimot 14 ===
=== Taqdimot 15 ===
=== Taqdimot 16 ===
7-QOIDA
O‘yin vaqti
=== Taqdimot 17 ===
8-QOIDA
O‘yin boshlanish va davom etishi
=== Taqdimot 18 ===
=== Taqdimot 19 ===
9-QOIDA
To‘p o‘yinda va o‘yin to‘xtatilishi
=== Taqdimot 20 ===
10-QOIDA
Uchrashuv g‘olibini aniqlash
=== Taqdimot 21 ===
11-QOIDA
O‘yindan tashqari holat
=== Taqdimot 22 ===
12-QOIDA
O‘yin qoidasi buzilishi va unga qarata jazolanishi
=== Taqdimot 23 ===
13-QOIDA
Jarima to‘pi va erkin zarba
=== Taqdimot 24 ===
14-QOIDA
11-metrlik jarima zarbasi
=== Taqdimot 25 ===
15-QOIDA
To‘pni yon chiziqdan kiritish
=== Taqdimot 26 ===
16-QOIDA
Darvoza oldidan erkin zarba berish
=== Taqdimot 27 ===
17-QOIDA
Burchak zarbasi
=== Taqdimot 28 ===
17-QOIDA
Burchak zarbasi

📘 “Futbol o‘yin qoidalari” taqdimotini Slaydchi.uz saytida tomosha qiling.

Slaydchi.uz — sport, jismoniy tarbiya va ta’lim bo‘yicha o‘quv taqdimotlar platformasi.

Boshqa sport darslari uchun: slaydchi.uz