FORS TILIDA SIFATDOSH

=== Taqdimot 1 ===
FORS TILIDA SIFATDOSH
=== Taqdimot 2 ===
Sifatdosh
Fe’llik va sifatlik xususiyatlarini anglatuvchi fe’l formasi sifatdosh deyiladi.
Sifatdosh xuddi fe’l kabi zamon tushunchasini ifodalaydi, O‘tgan zamon sifatdoshi bo‘lishli va bo‘lishsiz shakllarda bo‘ladi va fe’ldek nisbatlarda tuslanadi. Sifatdoshning sifatlik xususiyati sifat kabi predmetning belgisini bildirishidir. Bunda sifatdosh ot oldidan kelib, u bilan izofa orqali birikadi va gapda aniqlovchi vazifasini bajarib keladi.
=== Taqdimot 3 ===
O‘tgan zamon sifatdoshi o‘tgan zamon fe’l negiziga -e qo‘shimchasi ni qo‘shish orqali yasaladi.
O‘tgan zamon sifatdoshi aniq va majhul nisbatda bo‘lishi mumkin. O‘timsiz fe’llardan aniq nisbat va o‘timli fe’llardan majhul nisbat ma’nolaridagi sifatdoshlar yasaladi.
O‘tgan zamon sifatdoshi
=== Taqdimot 4 ===
O‘timli fe’llardan yasalgan sifatdoshlar
=== Taqdimot 5 ===
O‘timli fe’llardan yasalgan sifatdoshlar
=== Taqdimot 6 ===
O‘timsiz fe’llardan yasalgan sifatdoshlar
=== Taqdimot 7 ===
O‘timsiz fe’llardan yasalgan sifatdoshlar
=== Taqdimot 10 ===
O‘tgan zamon sifatdoshi gapda:
1. Aniqlovchi bo‘lib keladi. Masalan:
2. Ba’zi bir sifatdoshlar otlashadi va otga xos bo‘lgan butun morfologik belgilarni qabul qiladi va gapda ot bajargan vazifalarda ishlatiladi. Masalan:
=== Taqdimot 11 ===
O‘tgan zamon sifatdoshi gapda:
3. O‘tgan zamon sifatdoshi ba’zi bir otlar bilan birikib, predmetning belgisini bildiruvchi murakkab sifatdosh yasaydi. Masalan:
=== Taqdimot 12 ===
Hozirgi zamon sifatdoshi
Hozirgi zamon sifatdoshi hozirgi zamon fe’l negiziga نده -ande, ان – on, ا – o qo‘shimchalarini qo‘shish orqali yasaladi.
1. اند ه – ande qo‘shimchasi juda mahsuldor bo‘lib, ko‘pchilik fe’llardan sifatdosh yasaydi.
=== Taqdimot 13 ===
Hozirgi zamon sifatdoshi
Bu qo‘shimcha orqali yasalgan so‘zlar sifatdosh deb atalsalar ham, lekin hozirgi zamon fors tilida
o‘zlarining sifatdoshlik xususiyatlarini yo‘qotib, asosan ot bo‘lib keladilar. Masalan:
=== Taqdimot 14 ===
Agar hozirgi zamon fe’l negizi cho‘ziq unli bilan tugagan bo‘lsa,نده ande qo‘shimcha oldidan birی y orttiriladi. Masalan:
ande qo‘shimcha orqali yasalgan sifatdoshlar o‘z xususiyatlariga ko‘ra ot bo‘lib kelganliklari نده – uchun otlarga xos bo‘lgan butun grammatik belgilarni qabul qiladilar. Masalan:
=== Taqdimot 15 ===
Bu qo‘shimcha orqali yasalgan hozirgi zamon sifatdoshlari o‘zbek tiliga ko‘plab o‘zlashgan. Masalan: xonanda, pazanda, kashanda, gazanda, namoyanda, shinavanda …
=== Taqdimot 16 ===
2) ا –on qo‘shimcha kammahsul bo‘lib, ba’zi fe’llardangina sifatdosh yasaydi.
Bu qo‘shimcha orqali yasalgan sifatdoshlar gapda aniqlovchi va ravish holi vazifasida keladi. Masalan:
=== Taqdimot 17 ===
Bu ikki misolda ravon va xandon so‘zlari sifatdoshdir.
Bu qo‘shimcha orqali yasalgan hozirgi zamon sifatdoshlari o‘zbek tiliga kam bo‘lsa-da o‘zlashgan. Masalan: ravon, xandon …
=== Taqdimot 18 ===
3) ا – o qo‘shimchasi ham kammahsul bo‘lib, sanoqli fe’llardangina sifatdosh yasaydi.
o qo‘shimcha orqali yasalgan sifatdoshlar fe’l ma’nosida ifoda etilgan belgiga (ya’ni sifatdosh anglatgan ma’noga) doimiy egalikni bildirib keladi.
Yuqorida aytib o‘tilgan usulda yasalgan sifatdoshlar otlashgan hollarda otlar bajargan butun grammatik vazifalarni bajaradilar. Masalan:
=== Taqdimot 19 ===
Bu qo‘shimcha orqali yasalgan hozirgi zamon sifatdoshlari o‘zbek tiliga kam bo‘lsa-da o‘zlashgan. Masalan: dono, …
=== Taqdimot 20 ===
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!
E’tiboringiz uchun rahmat!