KASBIY PEDAGOGIK MULOQOT
Kasbiy pedagogik muloqot
Kasbiy pedagogik muloqot — o‘qituvchi faoliyatining ajralmas qismi bo‘lib, ta’lim-tarbiya jarayonida o‘quvchilar bilan o‘zaro hamkorlik, tushunish, ishonch va samimiy aloqa o‘rnatishga qaratilgan jarayondir. Pedagogik muloqot orqali o‘qituvchi nafaqat bilim beradi, balki shaxs kamolotiga, madaniyat shakllanishiga ham ta’sir ko‘rsatadi.
1. O‘qituvchi faoliyatida muloqot madaniyati
Har bir o‘qituvchi uchun muloqot madaniyati kasbiy mahoratning asosi hisoblanadi. O‘quvchilar bilan ijobiy muloqot o‘rnatgan pedagog darsda sog‘lom psixologik muhit yaratadi. Bu esa o‘quvchining faolligini, ijodiy fikrlashini va o‘qishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi.
Madaniyat so‘zi lotincha “cultura” — “ishlov berish”, “tarbiyalash” degan ma’noni anglatadi. O‘qituvchi faoliyatida madaniyat – bu insonparvarlik, odob, axloq, nutq ravonligi, psixologik sezgirlik kabi fazilatlarning birligidir.
Pedagogik madaniyatning uch asosiy ko‘rinishi mavjud:
- Madaniy ijodkorlik faoliyati — o‘qituvchining o‘zini anglash, o‘z ustida ishlash va o‘quvchilarni o‘zini rivojlantirishga yo‘naltirish qobiliyati.
- Madaniy boyliklarni egallash — o‘qituvchining nutqi, psixik holati, muloqot uslubi va boshqaruvdagi madaniy namoyon bo‘lishi.
- Madaniyatni yetkazish — o‘qituvchining shaxsiy namunasi orqali o‘quvchilarga ma’naviy qadriyatlarni singdirishi.
2. Milliy qadriyatlarimiz va sharqona tarbiyamizning ta’siri
O‘zbek xalqining pedagogik madaniyati milliy qadriyatlar va sharqona tarbiya tamoyillariga asoslanadi. Insonlar o‘rtasidagi muloqot faqat so‘z orqali emas, balki hurmat, ehtirom, samimiyat va hamkorlik orqali namoyon bo‘ladi.
Sharqona tarbiyada o‘qituvchi o‘z shogirdiga mehr bilan, lekin talabchanlik asosida yondashadi. “Hurmat va talabchanlik uyg‘unligi” — bu haqiqiy pedagogik muloqotning asosi hisoblanadi.
Buyuk pedagog A. S. Makarenko ta’kidlaganidek:
“O‘qituvchi muloqoti hurmat va talabchanlikka asoslanishi kerak.”
V. A. Suxomlinskiy esa shunday degan:
“O‘qituvchi so‘zi faqat quloqqa emas, balki yurakka ham qaratilgan bo‘lishi lozim.”
Demak, o‘qituvchi har bir so‘zida mehr, e’tibor va maqsadni mujassam etishi kerak. Chunki pedagogning har bir iborasi o‘quvchining ichki dunyosiga ta’sir ko‘rsatadi.
3. Pedagogik muloqot funksiyalari
Pedagogik muloqot — bu ta’lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida o‘zaro axborot almashinuvi, hissiy ta’sir, boshqaruv va hamkorlik tizimidir. U quyidagi funksiyalarni bajaradi:
- Axborot funksiyasi — o‘qituvchi bilim, tajriba va ma’lumotlarni o‘quvchilarga yetkazadi;
- Emotsional funksiyasi — dars jarayonida ijobiy hissiy muhitni shakllantiradi;
- Tarbiyaviy funksiyasi — o‘quvchilarda axloqiy va ijtimoiy qadriyatlarni singdiradi;
- Motivatsion funksiyasi — o‘qishga qiziqishni oshiradi, tashabbuskorlikni rag‘batlantiradi;
- Refleksiv funksiyasi — pedagog va o‘quvchi o‘z faoliyatini tahlil qiladi, natijalarni baholaydi.
Pedagogik muloqot o‘qituvchi ijodkorligini namoyon etadi. U o‘quvchilarni mukammal bilish, ularning his-tuyg‘ulariga ta’sir qilish, shaxsiy mas’uliyatni his etish kabi jarayonlarda aks etadi.
4. O‘qituvchining kommunikativ vazifalari
Har bir o‘qituvchi o‘zining kommunikativ mahoratini doimiy rivojlantirib borishi zarur. Bu malaka quyidagi bosqichlarda shakllanadi:
- Prognostik bosqich — bo‘lg‘usi muloqotni rejalashtirish, sinfning psixologik holatini oldindan tahlil qilish;
- Kommunikativ aloqa — dars jarayonida bevosita muloqot o‘rnatish;
- Muloqotni boshqarish — vaziyatni nazorat qilish, muvozanatni saqlash;
- Tahlil va refleksiya — dars yakunida muloqotni tahlil qilib, keyingi faoliyatni modellashtirish.
O‘qituvchining muloqotdagi mas’uliyati — bu nafaqat kasbiy, balki axloqiy mas’uliyatdir. U o‘quvchining qalbini anglay bilishi, o‘z hissiyotlarini boshqara olishi, har bir so‘zda maqsadni ko‘rsata olishi bilan namoyon bo‘ladi.
Xulosa
Kasbiy pedagogik muloqot — o‘qituvchining eng muhim qurolidir. U o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi ishonch, hurmat, hamkorlik va mehrga asoslangan aloqa tizimidir. To‘g‘ri tashkil etilgan muloqot o‘quvchini ruhlantiradi, unga ishonch bag‘ishlaydi va ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi.
Shu sababli har bir pedagog o‘z nutqi, xulqi, hissiy ifodasi va madaniy saviyasiga e’tibor berishi zarur. Chunki pedagogning so‘zi — bu qalblarga yo‘l ochuvchi kalitdir.
“Agar biz muloqot qilmoqchi bo‘lsak, avval suhbatdoshning e’tibori va hurmatini qozonishimiz zarur.” — Sem Xom.
=== Taqdimot 1 ===
KASBIY PEDAGOGIK
MULOQOT
=== Taqdimot 2 ===
REJA:
1. O‘qituvchi faoliyatida muloqot madaniyati.
2. Milliy qadriyatlarimiz va sharqona tarbiyamizning ta’siri.
3. Pedagogik muloqot funksiyalari.
=== Taqdimot 3 ===
O‘qituvchining eng muhim sifatlaridan biri uning o‘quvchilar bilan o‘zaro hamkorlikda ta’lim-tarbiyaviy faoliyatni samarali tashkil qilishi, ular bilan qizg‘in muloqot qila olishi va ularga jonkuyar, mehribon rahbar bo‘lishidir.
=== Taqdimot 4 ===
O‘QITUVCHI FAOLIYATIDA MULOQOT MADANIYATI VA PSIXOLOGIYASI
Pedagogik faoliyat madaniyat bilan uzviy ravishda bog‘langan bo‘ladi. Yuqori saviyali madaniyat pedagog mehnatining zaruriy sharti hisoblanadi. Madaniyat – so‘zi lotinchadan tarjima qilinganida “ishlov berish”, “yetishtirish” ma’nosini bildiradi. U insoniyat tomonidan ijtimoiy-tarixiy amaliyoti jarayonida yaratilgan va yaratilayotgan, jamiyatning rivojlanishidagi tarixiy erishilgan darajasini ifoda etuvchi moddiy va ma’naviy qadriyatlari to‘plamidan iborat bo‘ladi.
=== Taqdimot 5 ===
Madaniyat keng ma’noda – bu jamiyatning rivojlanishi tarixiy darajasidir. U odamlarning hayoti va faoliyatini tashkil etish turlari va shaxslarida hamda ular yaratayotgan moddiy–ma’naviy qadriyatlarda ham o‘z ifodasini topadi. Tor ma’noda – madaniyatni moddiy va ma’naviylik kabi ham tushuniladi.
=== Taqdimot 6 ===
O‘QITUVCHI FAOLIYATDA INSON MADANIY FAOLIYATI UCH SHAKLDA KO‘RINADI:
1-shakli: O‘qituvchining madaniy ijodkorlik va madaniy ochuvchi faoliyati. U pedagog shaxsining rivojlanishi (o‘zini anglash, o‘zini dasturlashtirish, o‘z-o‘ziga ta’sir) va o‘quvchilar shaxsi rivojlanishiga yo‘naltirilgan.
2-shakli: O‘qituvchining insoniy to‘plangan madaniy boyliklarini o‘zlashtirish va egallash. U psixik holat, nutq, muloqot va boshqarishda pedagog shaxsining o‘zini namoyon etishga qaratilgan.
3-shakli: (muloqot) va pedagogning bevosita ta’siri-muloqot va munosabat, o‘quvchilarga madaniy qadriyatlarni yetkazishda o‘z madaniyatining shaxsiy, bevosita, namoyandasi bo‘lishidir.
=== Taqdimot 7 ===
MILLIY QADRIYATLARIMIZ VA SHARQONA
TARBIYAMIZNING TA’SIRI
Insonning o‘zini qurshab turgan olam bilan o‘zaro birgalikdagi harakati odamlar o‘rtasidagi ularning ijtimoiy hayoti va ishlab chiqarish faoliyati jarayonida tarkib topadigan obektiv munosabatlar tizimida yuz beradi. Kishilar ishlab chiqarish jarayonida tabiatgagina emas, balki bir-birlariga ham o‘zaro ta’sir ko‘rsatadilar.
=== Taqdimot 8 ===
MILLIY QADRIYATLARIMIZ VA SHARQONA
TARBIYAMIZNING TA’SIRI
Insonning o‘zini qurshab turgan olam bilan o‘zaro birgalikdagi harakati odamlar o‘rtasidagi ularning ijtimoiy hayoti va ishlab chiqarish faoliyati jarayonida tarkib topadigan obektiv munosabatlar tizimida yuz beradi. Kishilar ishlab chiqarish jarayonida tabiatgagina emas, balki bir-birlariga ham o‘zaro ta’sir ko‘rsatadilar.
=== Taqdimot 9 ===
MULOQOT – PEDAGOGIK FAOLIYATDAGI ENG MUHIM KASBIY QUROLDIR
Pedagogik muloqot – bu o‘qituvchining o‘quvchilar bilan darsda va darsdan tashqari vaqtda eng qulay psixologik muhit yaratishga qaratilgan kasbiy munosabatidir. Noto‘g‘ri pedagogik muloqotdan o‘quvchida qo‘rquv, ishonchsizlik, faollik pasayadi, nutq dinamikasi buziladi, mustaqil fikrlash pasayadi.
=== Taqdimot 10 ===
Pedagog va yozuvchi, Makarenko fikricha “o‘qituvchi muloqoti hurmat va talabchanlikka asoslangan munosabat bo‘lishi kerak.” Yana bir Pedagog va yozuvchi, Suxomlinskiy aytadiki: “Maktab hovlisida gapirilganda har bir so‘z o‘ylangan aqlli, maqsadga qaratilgan bo‘lishi kerak». o‘qituvchi so‘zi faqat quloqqa emas, balki yurakka ham qaratilgan bo‘lishi lozim.
=== Taqdimot 11 ===
O‘qituvchining ijodiy pedagogik faoliyati tahlil qilinganda, mukammal shaklga ega bo‘lgan tizimlardan iborat ekanligini ko‘ramiz.
o‘qituvchining sinfda, o‘quvchilar jamoasi bilan ta’lim-tarbiyaviy maqsadlarga qaratilgan ijodiy tayyorgarligi;
o‘quvchilar bilan bevosita o‘zaro hamkorlik asosidagi ijodkorlik.
PEDAGOGIK MULOQOT FUNKSIYALARI
=== Taqdimot 12 ===
O‘QITUVCHINING PEDAGOGIK MULOQOTI JARAYONIDAGI IJODKOLIGI BIR NECHTA KO‘RINISHDA NAMOYON BO‘LADI:
O‘qituvchining o‘quvchilarni mukammal bilish jarayonidagi ijodkorligi;
O‘quvchilar bilan o‘zaro hamkorlik tizimidagi ijodkorlik;
O‘quvchiga bevosita ta’sirni tashkil qilishdagi ijodkorligi;
O‘z xulq-atvorini boshqara olishda (muloqotni o‘zini-o‘zi bilgan holda bir maromda olib borish) ijodkorlik;
O‘quvchilar bilan o‘zaro munosabatlarni tashkil qilish jarayonida ijodkorlik.
=== Taqdimot 13 ===
V. A. Kan-Kalik fikricha pedagogik muloqot jarayoni quyidagicha tuziladi:
Pedagog tomonidan sinf bilan bo‘lg‘usi muloqotni modellashtirish (prognostik etap);
Dastlabki o‘zaro faoliyatdagi bevosita muloqotni tashkil etish (Kommunikativ aloqa);
Pedagogik jarayon borishida muloqotni boshqarish;
Amalga oshirilgan muloqotni tahlil etish va uni yangi faoliyat uchun modellashtirish.
=== Taqdimot 14 ===
O‘QITUVCHINING KOMMUNIKATIV
VAZIFALARNI BAJARISHI
O‘zining pedagogik amaliyotini doimiy ravishda tahlil qiladigan o‘qituvchi uchun kommunikativ vazifalarni o‘z faoliyatining asosiy instrumental komponenti sifatida anglashi qanchalik muhim ekanligini, bunda amalga oshirilishi lozim bo‘lgan tarbiyaviy ta’sir modeli qanchalik oydinlashishini, aniq, yorqin bo‘lishiga ishonch hosil qiladi.
=== Taqdimot 15 ===
O‘qituvchining kommunikativ vazifalarni bajarish jarayonida pedagogik ta’sir ko‘rsatish, pedagogik faoliyat tufayli sodir bo‘ladigan qayg‘urish, his-hayajon, murakkab hayotiy va pedagogik maqsadga qaratilgan o‘qituvchi tashvishlarining yig‘indisidir, aynan shu jarayonda o‘qituvchining kasbiy faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan hayotiy, g‘ayri-ixtiyoriy tashvishlar yig‘indisi saqlanadi. Natijada, pedagogik vaziyatlarda o‘qituvchining qayg‘urishi pedagogik ixtiyoriylik yuzasidan o‘z faoliyati oldida javobgarlik hissini ham paydo qiladi.
=== Taqdimot 16 ===
Hurmatli tinglovchilar darsimiz so‘ngida shuni ta’kidlab aytishimizki:
“Agar biz muloqot qilmoqchi bo‘lsak, avval suhbatdoshni e’tiborini va hurmatini qozonishimiz zarur.” (Sem Xom).
=== Taqdimot 17 ===
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!
🎓 “Kasbiy pedagogik muloqot” taqdimotini to‘liq yuklab oling — Slaydchi.uz saytida.
Slaydchi.uz — pedagogika, psixologiya va ta’lim texnologiyalari bo‘yicha tayyor taqdimotlar manbasi.
Sharhlar
Hali sharhlar mavjud emas.