- Savatga boshqa "ILK O‘SPIRINLIK DAVRIDA PSIXIK RIVOJLANISH XUSUSIYATLARI" qo'sha olmaysiz. Ko'rish
INSON MA’NAVIY BORLIG‘I BARQARORLIK VA BEQARORLIK DIALEKTIKASI
Inson ma’naviy borlig‘i: barqarorlik va beqarorlik dialektikasi
Inson ma’naviy borlig‘i — bu ichki ruhiy dunyo, qadriyatlar, e’tiqod, bilim va tafakkur tizimidan iborat murakkab yaxlitlikdir. Hozirgi globallashuv davrida insonning ruhiy hayoti tez o‘zgaruvchan axborot oqimlari, yangi g‘oyalar va ijtimoiy ta’sirlar ta’sirida doimiy sinovga duch kelmoqda. Shu sababli inson ma’naviyatida barqarorlik va beqarorlik jarayonlari bir-biri bilan uzviy bog‘liq holda namoyon bo‘ladi.
Inson ma’naviy borlig‘i — murakkab tizim sifatida
Inson ma’naviy tizimi ochiq tuzilishga ega bo‘lib, tashqi muhit bilan doimiy axborot va energiya almashadi. Hozirgi zamon hayotidagi tezkor o‘zgarishlar, yangiliklarning tez kirib kelishi insonning ruhiy barqarorligiga bevosita ta’sir qiladi. Shu bois, ma’naviy barqarorlik — bu muvozanat emas, balki doimiy o‘sish, izlanish va moslashish jarayonidir.
Osvald Spengler ta’biri bilan aytganda: “Beqarorlik — bu tavakkalchilik, faol harakat va ijoddir. Barqarorlik esa insonning osuda hayotga sho‘ng‘ishidir.”
Barqarorlik va beqarorlikning mohiyati
Barqarorlik — bu insonning o‘z ruhiy muvozanatini saqlab, ijtimoiy va shaxsiy o‘zgarishlarga moslasha olish qobiliyatidir. U turg‘unlik, muvozanat va takrorlanuvchanlik elementlarini o‘z ichiga oladi.
Beqarorlik esa ijodkorlik, yangilikka intilish va o‘z holatidan qoniqmaslikning belgisi bo‘lib, inson ma’naviy evolyutsiyasining katalizatori sifatida namoyon bo‘ladi.
“Bifurkatsiya” va “fluktuatsiya” nazariyasi
Ma’naviy tizimlarda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar fluktuatsiya (tasodifiy o‘zgarishlar) va bifurkatsiya (sifat o‘zgarishlar) orqali yuz beradi. Bu jarayonlarda inson o‘z fikrlari va his-tuyg‘ularini qayta baholaydi, o‘z-o‘zini anglash darajasiga ko‘tariladi. I. Prigojin ta’kidlaganidek, “xaosdan tartibotga o‘tish insonning ongli tanlovi bilan boshqariladi.”
Inson ma’naviy tizimining xususiyatlari
- Murakkab ichki tuzilma va o‘zaro aloqadorlik
- Namoyon bo‘lish shakllarining xilma-xilligi
- Tashqi muhitga moslashish qobiliyati
- Chiziqli va nochiziqli rivojlanish jarayonlarining uyg‘unligi
Chiziqlilik va nochiziqlilik dialektikasi
Chiziqli tizim — bir yo‘nalishda, ketma-ketlik asosida rivojlanadigan jarayonni ifodalaydi. Bunda barqarorlik ustuvor.
Nochiziqli tizim esa ko‘p variantlilikni, turli ehtimollik va o‘zgarish imkoniyatlarini nazarda tutadi. Inson ma’naviy olami ana shu nochiziqlilik orqali yangi ma’nolar, yangi qadriyatlar va yangi ruhiy holatlarni yaratadi.
Sinergetik yondashuv: inson ruhiy tizimi
G. Xaken o‘zining “Sinergetika: kirish” asarida inson ruhiyatini o‘zaro aloqador tizimlar majmui sifatida talqin qiladi. Bu tizim ichki va tashqi ta’sirlar ta’sirida o‘zgarib, tartiblangan yoki xaotik holatlarga o‘tishi mumkin. Sinergetika inson ma’naviyatining o‘z-o‘zini tashkil etuvchi, o‘zini yangilovchi tabiatini tushuntiradi.
Ma’naviy barqarorlikka ta’sir etuvchi omillar
- Shaxsiy omillar: genetik xususiyatlar, hayotiy tajriba, ichki motivatsiya, shaxsiy qadriyatlar, oilaviy tarbiya.
- Ijtimoiy omillar: madaniy muhit, hamjamiyat, ta’lim tizimi, ijtimoiy tarmoqlar va ijtimoiy qadriyatlar tizimi.
Barqarorlik va beqarorlik o‘rtasidagi muvozanat
Insonning ruhiy-ma’naviy olami ijtimoiy hayot bilan uyg‘un bo‘lgandagina haqiqiy barqarorlikka erishadi. Ma’naviy beqarorlik esa yangi g‘oyalar tug‘ilishiga, tafakkur evolyutsiyasiga sabab bo‘ladi. Shuning uchun inson faqat barqarorlikni emas, barqaror taraqqiyotni maqsad qilishi zarur.
Xulosa
Inson ma’naviy borlig‘i — bu barqarorlik va beqarorlikning o‘zaro harakati bilan shakllanadigan tizimdir. U doimiy izlanish, ijod va o‘sish orqali o‘z-o‘zini takomillashtiradi. Ma’naviy barqarorlik insonni ijtimoiy uyg‘unlikka, beqarorlik esa ijodkorlik va yangilik sari yetaklaydi. Ularning muvozanati esa insoniyat madaniy taraqqiyotining asosi hisoblanadi.
=== Taqdimot 1 ===
INSON MA’NAVIY BORLIG‘I: BARQARORLIK VA BEQARORLIK DIALEKTIKASI
=== Taqdimot 2 ===
Reja:
Inson ma’naviy borlig‘i murakkab tizim sifatida.
“Bifurkatsiya” va “fluktuatsiya” jarayonida barqarorlik va beqarorlikning transformatsiyasi.
Ma’naviy hayotda barqarorlikka intilishga yordam beradigan shaxsiy va ijtimoiy omillar.
01
02
03
=== Taqdimot 3 ===
O‘quv elementlari
=== Taqdimot 4 ===
=== Taqdimot 5 ===
Hozirgi zamon jahon hayotida ijtimoiy hodisalarning tezlanishi natijasida beqarorlik, tartibsizlik, tez o‘zgaruvchanlik, har xillik paydo bo‘lmoqda;
Bugungi kunda istalgan g‘oya, yangilik qisqa muddatga istalgan hududga kirib bormoqda. Bu ochiq tizimlik bo‘lib, tashqi muhit bilan axborot va quvvat almashish imkoniyatlari va suratlari oshgan.
Globallashuv davri eng avvalo inson ongi, tafakkuri, ruhiyati, qadriyatlar o‘lchovi, bir butun ma’naviy tizimida o‘zgarish sodir qildi va “Men”i oldida vazifalarni ko‘ndalang qo‘ydi;
Insonga o‘z-o‘zini tashkillashtirish, o‘z-o‘zini takomillashtirish va o‘z-o‘zini mukammallashtirish imkoniyatiga ega bo‘lgan mavjudot sifatida talqin qilish zaruriyati yuzaga keldi.
=== Taqdimot 6 ===
Barqarorlik va beqarorlikning ijobiy tomonlarini qamrab olish bizga hayotning boyligi va murakkabligini his qilish, sokin dengizlarda sayohat qilish va chidamlilik va moslashuvchanlik bilan bo‘ronlarga bardosh berish imkonini beradi.
=== Taqdimot 7 ===
MUHOKAMA:
Ma’naviy barqarorlik nima?
=== Taqdimot 8 ===
MUHOKAMA:
Inson ma’naviy borlig‘ida beqaror holatlarning kelib chiqishi sabablari?
Ma’naviy beqarorlik nima?
=== Taqdimot 9 ===
Osvald Spengler (1880- 1936)
“Inson ochiq, erkin va mustaqil mavjudotdir. U har doim o‘zi, taqdiri va hayotining mazmuni haqida o‘ylaydi va har doim tanlashga majbur bo‘ladi. Ushbu holat inson ma’naviy olamida beqarorlikni keltirib chiqaradi. Beqarorlik – bu tavakkalchilik, faol harakat va ijoddir. Barqarorlik esa insonning osuda hayotga sho‘ng‘ishdir”.
=== Taqdimot 10 ===
Тalcott Parsons (1902 – 1979)
“Insoniyat tarixiy taraqqiyoti natijasida shakllantirilgan madaniyat, inson ma’naviy olami uning barqaror va beqaror holatlari natijasidir”.
“Har qanday tizimdagi barqarorlik, o‘sha tizimni tashkil etuvchi elementlar faoliyatining o‘zaro uyg‘unligi bilan belgilanadi”.
Vasilkova Valeriya
(1956)
=== Taqdimot 11 ===
G.Xaken (1977) “Sinergetika: Kirish”
Tizim bir necha yoki ko‘plab bir xildagi yoki xilma–xil qismlardan tashkil topadi va ular bir-biri bilan o‘zaro aloqadorlikda bo‘ladi.
Tizimda ichki va tashqi ta’sirlar bo‘ladi.
Bu ichki va tashqi ta’sirlar sifatiy o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi.
Tizimda barqarorlik va beqarorlik holatlari bo‘lishi mumkin.
Tizim fazoli, vaqtli, fazo-vaqtli yoki funksional strukturaga ega bo‘ladi.
Tizim strukturasi tartiblangan yoki xaotik bo‘lishi mumkin.
Tizim nochiziqdir.
=== Taqdimot 12 ===
Murakkab ichki tuzilma;
Namoyon bo‘lish shakllarining xilma-xilligi;
Tashqi muhitga moslashish.
=== Taqdimot 13 ===
Insonning ma’naviy borlig‘ida barqarorlik va beqarorlik dialektikasi
BILIM
TAFAKKUR
=== Taqdimot 14 ===
doimiy tarzda bir-biri bilan aloqadorlikda shakllanadi va rivojlanadi.
bu tizimlar ichki va tashqi ta’sirlarga ega.
sifatiy o‘zgarishlar sodir bo‘ladi, bu o‘zgarishlarni ichki va tashqi ta’sirlar keltirib chiqaradi.
tizimda barqarorlik va beqarorlik mavjud bo‘ladi-ijodkorlik, yangilikka intilish, o‘z mavjud holatidan qoniqmaslik beqarorlik sababi.
xaotik yoki tartiblashgan bo‘lishi mumkin.
bu tizimlar nochiziqlidir.
Bakminster Fuller. “Sinergetika: tafakkur geometriyasidagi izlanishlar”
=== Taqdimot 15 ===
Turg‘unlik
Muvozanat
Takrorlanuvchanlik
Murosa
BARQARORLIK doimiy o‘sish, izlanish va moslashish jarayoni.
Ijod
Yangilik
Intilish
Hayotiy ideal
BEQARORLIK (bifurkatsiya) inson ma’naviyati doirasidagi o‘sish va evolyutsiya uchun katalizator bo‘lib xizmat qiladi.
=== Taqdimot 16 ===
MA’NAVIY BORLIQ
individuallashgan
MA’NAVIY BORLIQ
ONG
obyektivlashgan
Madaniyat
Iqtisod
Siyosat
Ta’lim
=== Taqdimot 17 ===
=== Taqdimot 18 ===
Asosiy o‘zgarishlar (fluktuatsiya) va sifat o‘zgarishlari (bifurkatsiya)
Ichki va tashqi ta’sirlar natijasida inson ma’naviy borlig‘ida sifatiy o‘zgarishlar tartiblashgan yoki xaotik tarzda sodir bo‘ladi.
fluktuatsiya tasodifiy o‘zgarishlar yoki tizimdagi o‘rtacha qiymatdan chetga chiqishni anglatadi.
tizim parametrlarining kichik o‘zgarishi xatti-harakatlarning keskin sifat o‘zgarishiga olib kelganda bifurkatsiya sodir bo‘ladi.
O‘z-o‘zini anglash: O‘zingizning muhim fikrlaringiz va tebranishlaringizni tan olish, o‘zingizni samaraliroq boshqarishga yordam beradi.
=== Taqdimot 19 ===
Vasvasa va qaror qabul qilish: Chalg‘itadigan narsalarga duch kelganingizda (film taklifi), muhim nuqtaga yaqinlashayotganingizni tan olish, diqqatni jamlash uchun ongli ravishda tanlov qilishga yordam beradi.
I.Prigojin. “Xaosdan tartibot”
Bifurkatsiya nazariyasi – xaosni nazorat qilish
Bifurkatsiya
Bifurkatsiya
=== Taqdimot 20 ===
Chiziqlilik – bir tomonlama harakatlanish, bir yo‘nalishga ega bo‘lish (doimiylik, muvozanat, ketma-ketlik, muqobil variantlarni inkor etish).
Aksiomalarga asoslanadi va barcha qarashlar uchun ushbu aksioma asos bo‘lib xizmat qiladi.
Yagona sababdan ma’lum oqibatlarni keltirilib chiqariladi.
Har qanday tashqi ta’sirga proporsional munosabat bildirish nazarda tutiladi.
Inson ma’naviy olamining chiziqli va nochiziqli jihatlari
=== Taqdimot 21 ===
Nochiziqlilik – ko‘p variantlilik (faoliyat va harakat davomida sistemaning holati, maqsadi o‘sib, o‘zgarib, bir holatdan ikkinchi holatga o‘tib turishi.
Tizimdagi nochiziqlik mexanizmini bifurkatsiya jarayoni ta’minlaydi.
Ochiq tizim
O‘z-o‘zini
tashkillashtirish
Evolyusiya surati
o‘sib borishi
Axborot va energiya
almashish
O‘z-o‘zini harakatlantirish
Tanlash imkoniyati
=== Taqdimot 22 ===
Ma’naviy hayot barqarorligiga ta’sir qiluvchi omillar
Orttirilgan – genetik xususiyatlar
Hayotiy tajribalar
Ichki motivatsiya
Shaxsiy qadriyatlar
Shaxsiy omillar
Oila va tarbiya
Hamjamiyat va ijtimoiy tarmoqlar
Ijtimoiy va madaniy muhit
Ijtimoiy omillar
=== Taqdimot 23 ===
XULOSA
Insonning ruhiy-ma’naviy olami ijtimoiy munosabatlarga kirishish jarayonida turli to‘siqlarga uchramasa, o‘zining ehtiyojlarini optimal darajada qondirsa, jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlar va inson ruhiy-ma’naviy olami o‘rtasida mutanosiblik mavjud bo‘lsa, inson ma’naviy olamida barqarorlik hukm suradi.
Me’yor inson ma’naviy borlig‘ida barqarorlik va beqarorlik holatining muvozanatini, bu holatlarning o‘zaro aloqadorlikda insonning o‘z-o‘zini mukammallashtirish jarayonini ta’minlab beradi.
Madaniyat inson ma’naviy olami va uning barqaror, beqaror holatlari natijasidir.
Insonning o‘zining mavjud holatidan qoniqish hissi, o‘zini o‘rab turgan ijtimoiy sharoitga ko‘nikish hissi, barqarorlikni keltirib chiqaradi. Inson barqarorlikka emas, barqaror taraqqiyotga intilishi kerak.
=== Taqdimot 24 ===
E’tiboringiz uchun rahmat!
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!
Slaydchi.uz — falsafa, ma’naviyat va sotsiologiya fanlariga bag‘ishlangan interaktiv taqdimotlar platformasi.
Bosh sahifa: slaydchi.uz
Sharhlar
Hali sharhlar mavjud emas.