ENG QADIMGI DAVRLARDAN XIX ASRNING BIRINCHI YARMIDA JAHON PEDAGOGIKA FANINING RIVOJLANISH TARIXI

=== Taqdimot 1 ===
Eng qadimgi davrlardan XIX asrning birinchi yarmida Jahon pedagogika fanining rivojlanish tarixi
=== Taqdimot 2 ===
Qadimgi Sharq, Qadimgi Yunoniston, Qadimgi Rim davlatlarida maktab va tarbiya.
01
Qadimgi Yunoniston faylasuflari tarbiya to‘g‘risidagi qarashlari.
02
G‘arbiy Yevropada maktab, maorif hamda pedagogik fikrlar taraqqiyoti.
03
Reja:
=== Taqdimot 3 ===
Yunoniston unchalik katta bo‘lmagan quldorlik davlatlaridan iborat bo‘lgan. Uning katta shaharlaridan biri Lakoniya (poytaxti Sparta) va Attika (poytaxti Afina) bo‘lib, bu shaharlar madaniyat markazi hisoblangan.
Spartaliklarning bolalari 7 yoshgacha uyda yashar, keyin “agella” deb ataluvchi davlat muassasasida 18 yoshga yetguncha tarbiyalanar edi. Ta’limning asosiy qismini harbiy gimnastika mashqlari egallagan.
Spartada ta’lim-tarbiyaning yana bir muhim vazifasi yoshlarni qullarga nisbatan shafqatsiz, ularni mensimaydigan qilib tarbiyalashdan iborat edi. Shu maqsadda yoshlarga “Kreptiyalar” amaliy mashg‘ulotlar tashkil etilgan.
“Sparta” va “Afina” usulidagi tarbiya
=== Taqdimot 4 ===
Spartada 18-20 yoshga yetganda yigitlar “Efeblar” o‘spirinlar guruhida harbiy xizmatni o‘taganlar. Ularni harbiy va jismoniy tarbiya malakalari bilan qurollantirib borilgan.
Afinada eramizdan ilgarigi V-IV asrlarda madaniyat barq urib o‘sdi. Fan, me’morchilik va haykaltaroshlik taraqqiy qildi. Afinada hayot, tartib, intizom, maktab tizimi va undagi ta’lim-tarbiya spartanikidan butunlay farq qilar edi.
Afinada bolalar dastlab 7 yoshdan 13-14 yoshgacha “grammatist” (savod o‘rgatish ma’nosida), “kifarist” (grekcha musiqa o‘qituvchisi ma’nosida) maktablarda tahsil olganlar.
=== Taqdimot 5 ===
O‘g‘il bolalar 13-14 yoshga yetganlaridan keyin palestra (“kurash maktabi”) deb atalgan o‘quv yurtiga o‘tar edilar. Bu o‘quv yurtida ular ikki-uch yil davomida jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanar edilar.
Afinada ham 18 dan 20 yoshgacha bo‘lgan yoshlar Efeblar qatoriga o‘tib, harbiy xizmatga tayyorlanar va o‘zlarini siyosiy bilimlarini oshirishni davom ettirar edilar. Ayrim xat-savodi bor otalar bolalariga o‘qishni o‘zlari o‘rgatar edilar.
Pedagogika nazariyasiga olim va faylasuflardan Suqrot, Platon, Aristotel va Demokratlar asos soldilar. Ular o‘z qarashlari bilan ta’lim-tarbiya rivojlanishiga juda katta hissa qo‘shdilar.
=== Taqdimot 6 ===
Suqrot eramizdan avvalgi (469-399-yillar) da yashab ijod etgan. Suqrotning fikricha tarbiyadan kutilgan maqsad, buyumlar tabiatini o‘rganish bo‘lmay, balki kishining bilim olishi, axloqni kamol toptirishi bo‘lmog‘i lozim edi.
Suqrot
=== Taqdimot 7 ===
Platon
Platon eramizdan avvalgi (424-347) yillarda yashagan. U Suqrotning shogirdi bo‘lib, “obyektiv idealism” nazariyasining asoschisidir. Platon aristokratiyaning abadiy hukmronligi haqidagi nazariyani ilgari suradi. Uning fikricha ideal aristokratik davlat 3 xil ijtimoiy guruhlardan iborat bo‘lishi, ya’ni bular: faylasuflar, jangchilar, hunarmandlar va dehqonlar guruhidan iborat bo‘lishi lozim.
=== Taqdimot 8 ===
Platonning fikricha, bolalar 3 yoshdan boshlab 6 yoshgacha davlat tomonidan tayinlab qo‘yilgan tarbiyachilar rahbarligida maydonchalarda turli o‘yinlar o‘ynash bilan shug‘ullanishlari muhimdir.
Iste’dodi g‘oyat o‘tkir ekanligi ma’lum bo‘lgan va juda ozchilikni tashkil etgan yigitlar falsafa ilmini o‘rganishni yana 5 yil (35 yoshga qadar) davom ettiradilar, shundan so‘ng 35 dan 50 yoshgacha davlatni boshqaradilar.
=== Taqdimot 9 ===
Arastu
Yunon faylasuf olimlaridan yana biri Arastudir. U eramizdan avavvalgi (384 -322) yillarda yashagan. Arastu uch xil tarbiya ya’ni: jismoniy, axloqiy va aqliy tarbiya aqidalarni ishlab chiqib, tarbiyaning rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan.
=== Taqdimot 10 ===
Arastu o‘g‘il bolalar 7 yoshdan boshlab davlat maktabida o‘qishi lozim, deb uqtiradi. Bolalarga aqliy tarbiya berilishi kerakligini aytib, u o‘g‘il bolalarni avvalo badantarbiya muallimlarining qo‘liga topshirish kerakligini ta’kidlaydi.
Antik faylasuflar Suqrot, Platon, Arastular o‘zlarining nazariyalarida har bir narsada me’yor bo‘lmog‘i lozimligini uqtirib o‘tganlar. Ular axloqni insonning baxtga erishish vositasi deb qaraganlar.
=== Taqdimot 11 ===
O‘rta asr G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida ikki guruhga bo‘lingan va yetti fanni o‘z ichiga olgan ta’lim dasturi vujudga kelgan edi.
Birinchi guruh uchta fandan iborat edi, shu sababli unga lotincha “trivium” nomi berildi. Bunga grammatika (lotin tili grammatikasi), ritorika va dialektika kirar edi.
Ikkinchi guruh to‘rt fandan iborat bo‘lgani uchun uni lotincha “kvadrivium” deyiladi. Unga arifmetika, geometriya, astronomiya va musiqa kirar edi.
=== Taqdimot 12 ===
Cherkov maktablarining asosiy turlari: prixod maktabi (ya’ni cherkovga qarashli), monastir maktabi va bosh cherkov yoki yepiskop maktablaridan iborat edi.
Prixod maktablari boshlang‘ich diniy maktablari bo‘lib, unda o‘g‘il bolalar o‘qir edi.
Monastir maktablari monastir huzuridagi maktablar bo‘lgani sababli shu nom bilan yurgiziladi.
=== Taqdimot 13 ===
Bosh cherkov yoki yepiskop maktablari markaziy diniy okrugdagi bosh cherkovga qarashli maktablar edi. Bunday okrugda din ishlari boshqarmasi joylashgan.
O‘qish cherkov tomonidan tasdiqlangan din darsliklari va din aqidalarini yodlashdan iborat edi. Bu maktablarda belgilangan o‘quv yiliga rioya qilinmagan.
Ritsarlik tarbiyasi. G‘arbiy Yevropada ham dunyoviy feodallar muhitida ritsar fazilatlariga ega bo‘lgan tajribali, mohir va mard jangchi, shuningdek, oliyjanob, nazokatli, odobli, xushmuomalalik, vijdonli, fidokor va sodiq inson tarbiyasi bilan bog‘liq alohida tarbiya tizimi, ya’ni ritsar tarbiyasi maydonga keldi.
=== Taqdimot 14 ===
Ritsarlarga oid yetti fazilat:
ot minib yurishni,
qilichbozlikni,
nayzabozlikni,
suza olish,
ov qila bilish,
shashka (shaxmat) o‘ynashni bilish,
she’r to‘qish va qo‘shiq ayta olish.
=== Taqdimot 15 ===
G‘arbiy Yevropa hayotida yuz bergan iqtisodiy, madaniy o‘zgarishlar, ya’ni hunar va savdoning rivojlanishi, shaharlarning o‘sib borishi va shunga bog‘liq holda dunyoviy shahar madaniyatining taraqqiy qilib borishi, xalqaro aloqalarning kengayishi, yoshlar o‘rtasida bilim olish harakatini tug‘dirdi, bu hol o‘z navbatida G‘arbiy Yevropada ta’lim-tarbiyaga katta ta’sir ko‘rsatdi.
=== Taqdimot 16 ===
E’tiboringiz uchun rahmat!
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!