Korrupsiyaning mohiyati, oqibatlari va unga qarshi kurash mexanizmlari

=== Taqdimot: Korrupsiyaning mohiyati, oqibatlari va unga qarshi kurash mexanizmlari.pptx ===

=== Slayd 1 ===
Korrupsiyaning mohiyati, oqibatlari va unga qarshi kurash mexanizmlari

=== Slayd 2 ===
1. Korrupsiya tushunchasining mohiyati tarixiy ildizlari va jamiyatda namoyon bo‘lishiga oid qarashlar tasnifi.
2. Korrupsiya ijtimoiy hayotdagi ko‘rinishlari va uning axloqiy tarbiyaga salbiy ta’siri.
3. Xalqaro Korrupsiya iqtisodiy-siyosiy manfaatlar to‘qnashuvi oqibati sifatida.
4. O‘zbekistonda Korrupsiyaga qarshi kurashning yo‘nalishlari va huquqiy asoslari.
Reja:

=== Slayd 3 ===
Korrupsiya, favoritizm, nepotizm, kronizm, mahalliychilik, firibgarlik, tovlamachilik, poraxo‘rlik, siyosiy Korrupsiya, lobbizm, mijoz turli manfaatlar to‘qnashuvi korrupsiyaga qarshi kurash agentligi, proteksionizm, O.A.V. Korrupsiya va huquqbuzarlik, huquqiy ong, huquqiy madaniyat, tamagirlik, BMT, konvensiyasi.
Tayanch tushunchalar

=== Slayd 4 ===
Arxeologik tadqiqotlar jarayonida topilgan hujjatlar mil. avvalgi 597-538-yillarda yahudiylar Bobil podshosi tomonidan asirga olinganidan keyingi davrda korrupsiya ayniqsa avj olganidan dalolat beradi. Pora olish va berish qadimgi Rimda amal qilgan 12 jadval qonunlarida tilga olishgan.
Korrupsiya haqidagi eng qadimiy qaydlardan biriga qadimgi Bobilning mehnatda yozilgan bitiklarda duch kelamiz.

=== Slayd 5 ===
Korrupsiyani bir necha qismlarga bo‘lish mumkin:
1. Subyekt: maqomiga ko‘ra:
A) hokimiyat organlarida korrupsiya.
B) xususiy sektordagi korrupsiya
S) siyosatdagi korrupsiya yoki siyosiy korrupsiya.
2. Darajasiga ko‘ra:
A) quyi darajada korrupsiya
B) yuqori darajadagi korrupsiya

=== Slayd 6 ===
Korrupsiyani tanqid qilgan mutaxassislar quyidagi faktorni korrupsiyani yuzaga keltiruvchi omillar sifatida ko‘rsatadi:
01
Aholi huquqiy savodxonligining pastligi, aholi tomonidan qonunni bilmaslik yoki tushinmaslik, mansabdor shaxsga o‘z shaxsiy manfaati yo‘lida qonundan foydalanishga qulay sharoit yaratadi.
02
Mamlakatda siyosiy vaziyatning notinchligi. Mamlakatdagi  notinchlik birinchi navbatda aholi ongida hayotda yuksak turmush darajasiga erishishni  asosiy usuli qonunga xilof shikoyat  bilan bog‘liq degan mutlaqo axloqqa zid nuqtayi-nazar shakllanishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida korrupsiya qulay sharoit yaratadi.

=== Slayd 7 ===
Jahon mamlakatlarida korrupsiyaga qarshi quyidagi usullari mavjud:
Tashqi nazorat
Ichki nazorat — bu usul boshqaruv apparatining oʻzida nazoratni kuchaytiruvchi tuzilmalar (har xil ichki inspeksiyalar va boshqa nazorat organlari tuzish orqali) yaratishni taqazo etadi. Bu tuzilmaning asosiy vazifasi xodimlarning ichki etiket qoidalariga rioya qilishini nazorat qilishdir.
Tashqi nazorat – bu usulda ijro apparatidan mustaqil tuzilmalarning mustaqilligini oshirish nazarda tutilib, aynan ushbu tuzilmalar orqali korrupsiyaga qarshi samarali kurash olib boriladi.
Ichki nazorat
01
02

=== Slayd 8 ===
Singapur davlati 1965-yil mustaqillikka  erishgach Korrupsiya darajasi eng yuqori bo‘lgan davlat qatorida turar edi. Lekin bu illatga qarshi o‘tkazilgan bir qator tadbir davlatga korrupsiyaning minimal darajaga tushishiga olib keldi.
Telekanallar orqali butun mamlakatlar namoyishda Korrupsiya.
Sud tizimining mustaqilligini oshirdi.
Sudyalarning daromadi va imtiyozlari.
Korrupsiya jinoyat yo‘li
Bir qator davlat idoralarida ommaviy toazalashlar o‘tkazildi.
01
02
03
04
05

=== Slayd 9 ===
Har bir sohada korrupsiyani oldini olishga qaratilgan davlat siyosatni ta’minlash orqali korrupsiyaga sabab bo‘luvchi holatlarga barham berishga erishish:
Niyatda korrupsiya jinoyatini sodir etgan shaxsga nisbatan ya’ni korrupsiyalarga nisbatan jazo muqarrarligi mamlakatimizda qonun ustuvorligi ta’minlanayotganligi xususida ommaviy axborot vositasida muntazam ravishda targ‘ibotlar olib borish.

=== Slayd 10 ===
Korrupsiya nima?
Buzish
Yo‘ldan ozdirish
Pora berish
Buzilish, aynish
Tanazzul
Sotiluvchi, sotqin

=== Slayd 11 ===
Maqsadi: Korrupsion harakatni aniqlash va bartaraf qilish uni xizmat qiluvchi normativ huquqiy bazani takomillashtirishni fuqarolik institutni ushbu faoliyatga keng jalb qilish.
Maqsadi: Mamlakatning sutxo‘rlik va ma’muriy boshqaruv tizimini bosqichma-bosqich isloh qilish.
Korrupsiyaga qarshi kurash to‘g‘risidagi milliy dastur
Maqsadi: Korrupsiya darasi seni kamaytirmaydi. Inson huquq va erkinlikni jinoyat va davlat qonuni bilan qo‘riqlaydigan manfaatlariga uni har qanday ko‘rinishidan muhofaza qilish.
01
02
03

=== Slayd 12 ===
Korrupsiya haqida
Shekspir korrupsiya oluvchilarni do‘zaxning qorong‘u va eng chuqur joyga tashlash kerak dedi.
Nikkolo Makiavelli yo‘talga qiyoslagan. Korrupsiyani ham yo‘talga o‘xshab oldin aniqlash qiyin, ammo davolash oson, lekin bu kasalni o‘tkazib yuborsangiz uni aniqlash oson, ammo davolash qiyin.
Korrupsiya qarori qachon paydo bo‘lgan?
Qadimgi yunon faylasufi Aristotel shunday degan: har qanday davlat tizimiga qonunlar va boshqa farmoyish orqali mansabdor shaxsni noqonuniy yo‘l bilan boyishiga yo‘l qo‘ymaslik lozim.

=== Slayd 13 ===
O‘zbek tilining izohli lug‘atida “Poraxo‘r” haqida shunday deyiladi: Poraxo‘rlik – (pora yeyuvchi, oluvchi)” pora oladigan poraga o‘rgangan, pora olish bilan shug‘ullanuvchi kishi!
Korrupsiyaning eng ko‘p tarqalgan turiga: poraxo‘rlik, firibgarlik, tovlamachilik kiradi.
Xo‘sh Poraxo‘rlik aslida nima?
Islom shariatida poraxo‘rlik gunohi kabiralardan hisoblanadi. Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday deydi: “Bilaverib odamlarning mollaridan bir qismini yeyish maqsadida gunoh yo‘l bilan uni hokimlarga uzatmanglar” (Baqara surasi 188-oyat).
01
02

=== Slayd 14 ===
Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev 2020-yil 24-yanvar kuni Oliy Majlisga Murojaatnomasida Korrupsiya “Yovuz balo” ekanligini ta’kidlab, jamiyatimiz a’zolarini “Halollik vaksinasi” bilan emlanishga undadi. Yuqoridagi usullarning har biri orqali mol topish shariatda harom qilingan” deb yozadi. Porani olgan ham bergan ham, o‘rtada vositachilik qilgan qishi ham gunohkordirlar.
Payg‘ambarimiz S.A.V “Alloh pora beruvchi ham oluvchi ham, o‘rtada turganni ham la’natladilar”.

=== Slayd 15 ===
Tovlamachilik
Tovlamachilik deganda shaxsni turli xil yo‘llar bilan qo‘rqitib, uning mulkiy huquqlarini topshirishni yoki mulkiy tusdagi xatti-harakatni amalga oshirishni talab qilish tushuniladi. Ular asosan qo‘rqitish va turli usullarda amalga oshiradilar.
Zo‘rlik ishlatish bilan, tan jarohati yetkazish, tahdid, qo‘rqitib mulkka shikast yetkazish yoki nobud qilish bilan qo‘rqitish.
Shaxs uchun sir saqlanishi kerak bo‘lgan ma’lumotlarni oshkor qilish, ayolini behayo so‘ratlarini eriga ko‘rsatish.

=== Slayd 16 ===
Tovlamachilik uchun 3 yilgacha axloq tuzatish ishlari, yoki 2 yildan 5 yilgacha ozodlikni cheklash, yoki 5 yilgacha ozodlikdan mahrum etish jazosi tayinlanadi. Firibgarlik uchun BHM ning 50 baravaridan 100 baravari miqdorida jarima yoki 2 yilgacha axloq tuzatish ishlari, 1-3 yilgacha ozodlikni cheklash yoxud 3 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlanishi belgilangan.
Aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo‘li bilan o‘zganing mulkini yoki uning mulkka bo‘lgan huquqini qo‘lga kiritish firibgarlik hisoblanadi. Firibgarlik o‘zganing mol-mulkini tekinga egallash uchun yolg‘on ishlatadi, aldaydi, ikkinchi tomonning ishonchini poymol qiladi.
Firibgarlik
01
02

=== Slayd 17 ===
Rahnamolik, himoya ostida ayrim xodimlarni yaqin olish va qo‘llab-quvvatlash.
Lobbizm – (inglizcha-lobbi) Norasmiy shaxslarning o‘zaro uchrashib, rasmiy qarorlar qabul qilishdagi siyosiy ta’sirning o‘zga xos turi.
01
02

=== Slayd 18 ===
Mendelizm (ingliz. Chetlisi? Lot ) lavozimdagi mansabdor shaxs va o‘nga xayrixoh bo‘lgan shaxslar (mansabdor shaxslar, tadbirkorlar, siyosiy guruhlar).
Manfaatlar to‘qnashuvi, korrupsiyaga qarshi kurash agentligi. Korrupsiyaga qarshi kurash davlat va jamiyatda muhim omil. Korrupsiyaga qarshi kurash borasida O‘zbekiston Respublikasi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari.
03
04

=== Slayd 19 ===
Nepotizm (lotincha: epos, jins. N. nepotizm “nabira; jiyan”, shuningdek, qarindosh -urug‘chilik), qarindosh – urug‘chilik, hududiy yoki etnik prinsip asosida davlat tuzilmalarda yoki  boshqa tuzilmalarda  tor guruh manfaatlari  bilan ish ko‘rish.

=== Slayd 20 ===
Jamiyatda shunday illat borki, u ma’lum bir sohaga emas, balki butun jamiyat taraqqiyotiga to‘g‘onoq bo‘ladi. Davlatni ich-ichidan yemiradigan ana shunday illat korrupsiya va poraxo‘rlikdir. Aynan ana shu illat sababli ko‘plab davlatlarning inqirozga yuz tutgani ham tarixdan ma’lum.
Korrupsiya dunyo miqyosida hal etilishi lozim bo‘lgan olamshumul muammolardan biridir. Ushbu illat har qanday davlat va jamiyatning siyosiy-iqtisodiy rivojlanishiga jiddiy putur yetkazib, inson huquq va erkinliklarining poymol bo‘lishiga olib keladi. Shu bois unga qarshi kurash xalqaro ahamiyat kasb etib, jahon siyosatining muhim masalalari qatoridan joy olgan.
01
02

=== Slayd 21 ===
Hukumat faoliyatining ochiq va oshkoraligini ta’minlash va mas’uliyatni oshirish, byurokratiyani kamaytirish va davlat xizmatlarini soddalashtirish, korrupsiyaning oldini olishga qaratilgan mexanizmlar amaliyotga keng joriy etilmoqda.
Korrupsiyadan holi jamiyat va davlatni yaratish mamlakat taraqqiyotining mustahkam kafolatidir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2018-yil 7-dekabr kuni Konstitutsiyaning 26 yilligiga bag‘ishlangan marosimda so‘zlagan nutqlarida “Korrupsiya bilan hech qachon maqsadimizga erisha olmaymiz” deb ta’kidlagan edilar.

=== Slayd 22 ===
“Bu illatga qarshi qarshi kurashishga barcha davlat organlari, siyosiy partiyalar, ommaviy axborot vositalari, umuman, har bir fuqaro safarbar etilishi zarur” (O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020-yil 29-dekabrdagi Oliy Majlisga murojaatnomasidan) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-mayda qabul qilingan “Davlat boshqaruvi sohasida korrupsiyaviy xavf-xatarlarni bartaraf etish mexanizmlarini takomillashtirish va ushbu sohada jamoatchilik ishtirokini kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi Qarori atroflicha muhokama qilindi.

=== Slayd 23 ===
Korrupsiya illatini yo‘qotaylik. “Har qanday millatni yo‘q qilishdan atom bombasi yoki uzoq masofali raketa shart emas. Buning uchun, ta’lim sifatini tushirib, imtihonga aldov aralashtirishning o‘zi kifoyadir. Shu tarzda ta’lim olgan shifokorlar qo‘lidan bemorlar o‘lim topadi, quruvchilar qurgan uy va binolar vayron bo‘ladi, iqtisodchi va hisobchilar qo‘lida moliyaviy resurslar sovuriladi, adolat ham shunday huquqshunos va sudyalar qo‘lida zavol topadi. Ta’limning inqirozi bu millat inqirozidir”.

=== Slayd 24 ===
Davlatimiz rahbari korrupsiya butun insoniyatga, barcha islohotlar asosiga, iqtisodiy taraqqiyotga zarba beradigan, qonun ustuvorligini buzadigan va xalqning davlat siyosatiga ishonchini keskin susaytiradigan, demokratik institutlar rivojiga to‘sqinlik qiladigan xatarli tahdid ekanini qayd etdi. Tahlillarga ko‘ra, hozirda korrupsiya dunyo miqyosidagi zarari 3 trillion AQSH dollariga yaqin miqdorni tashkil qilmoqda. Hukumat faoliyatining ochiq va oshkoraligini ta’minlash va mas’uliyatini oshirish, byurokratiyani kamaytirish va davlat xizmatlarini soddalashtirish, korrupsiya oldini olishga qaratilgan mexanizmlar amaliyotga keng joriy etilmoqda.

=== Slayd 25 ===
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!
E’TIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT!

Slaydchi.uz — tarix, metodika va fan taqdimotlari uchun vizual platforma.

Boshqa darslar uchun: slaydchi.uz