INKLYUZIV TA’LIM JARAYONIDA TA’LIM MUASSASALARI VA OILA HAMKORLIGIDA ISHLASH, IMKONIYATI CHEKLANGAN BOLALARNI INKLYUZIV TA’LIMDA TIBBIY REABILITATSION DIAGNOSTIKASI

=== Taqdimot 1 ===
Inklyuziv ta’lim jarayonida ta’lim muassasalari va oila hamkorligida ishlash, imkoniyati cheklangan bolalarni inklyuziv ta’limda tibbiy-reabilitatsion diagnostikasi
=== Taqdimot 2 ===
Reja:
01
04
02
05
03
Inklyuziv ta’lim samaradorligini oshirishda resurs o‘qituvchining o‘rni.
Tibbiy-pedagogik komissiya tarkibi, maxsus maktablardagi ta’lim tizimi.
Inklyuziv ta’limda ta’lim-tarbiya berishning korreksion usullari.
Nogiron bolalarni uyda o‘qitishni tashkil etish.
Oila maktab
va mahalla hamkorligi.
=== Taqdimot 3 ===
Inklyuziv ta’limda samaradorligini oshirishda resurs o‘qituvchining o‘rni, maxsus ehtiyojli bolalarni umumta’lim sharoitida o‘qitish maktablar aro qatnab yuruvchi o‘qituvchi ya’ni, resurs o‘qituvchi faoliyatini talab etadi. Inklyuziv ta’lim amaliyotda maktablararo qatnab yuruvchi o‘qituvchi va oddiy sinf o‘qituvchisining hamjihatlikdagi harakatlari orqali amalga oshirilishi mumkin.
=== Taqdimot 4 ===
Maktablar aro qatnab yuruvchi resurs o‘qituvchining muhim vazifalariga nogiron bolalar uchun kerak bo‘lgan qo‘llanmalar, jihozlar bilan ta’minlash, homiylar topish, ota-onalarni maktabga yordam berishga jalb qilish va imkoniyati cheklangan bolalar, sog‘lom bolalar hamda sinf o‘qituvchisi o‘rtasidagi mustahkam aloqani o‘rnatish, maxsus resurs qo‘llanmalar bilan ta’minlash orqali yordam berish, ota-onalar, bolalar oddiy sinf o‘qituvchilari va maktab ma’muriyatiga maslahatlar berish, shuningdek, maxsus ta’limga muhtoj bolalar uchun faoliyatlar va ularga mos keluvchi ta’lim dasturlari haqida muhokamalar yuritish, hattoki nogiron bo‘lmagan bolalarning ota-onalariga ham ma’lumotlar yetkazilib turish kiradi.
=== Taqdimot 5 ===
Resurs o‘qituvchining maqsadi
har bir o‘quvchini qaysi darajadagi yordamga muhtojligini aniqlash va ularning ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda muntazam ravishda ular bilan uchrashish;
o‘quvchilar bilan yakka tartibda ishlash, individual rejalardan kelib chiqqan holda ularni kuzatish, o‘quv dasturiga moslashishiga yordam berish, o‘qitish va baholash;
Umumta’lim muassasalarida ta’lim olayotgan maxsus ta’limga muhtoj o‘quvchilar va ularning o‘qituvchilariga yordam ko‘rsatishdan iborat.
Resurs o‘qituvchining vazifalari
=== Taqdimot 6 ===
sinf o‘qituvchilariga o‘quvchilarning maxsus ehtiyojlari va qobiliyatlariga oid ma’lumotlarni berish;
sinf o‘qituvchilarini individual o‘quv rejalari bilan tanishtirish va ular bo‘yicha maslahatlar berish;
muntazam ravishda o‘quvchilarning erishayotgan muvaffaqiyatlarini muhokama qilish va baholash;
maktab jamoasining boshqaruv xodimlari va ota-onalar bilan hamkorlikda ishlash;
zarurat tug‘ilsa, o‘quvchilarni boshqa yordam ko‘rsatuvchi uyushmalarga taklif etish (masalan, seminarlarga, shifokorlarga);
=== Taqdimot 7 ===
O‘qituvchilar hamda o‘quvchilar bilan individual ravishda olib boriladigan faoliyatlarni qayd etib borish. Standart o‘quv reja talablariga javob bermaydigan vaziyatlarda har bir o‘quvchiga individual o‘quv reja tuzishga ko‘maklashish;
O‘zgaruvchan ehtiyojlardan kelib chiqqan holda individual o‘quv rejalarni yangilash va baholash. Mavjud barcha resurslar (o‘quv adabiyotlar, o‘qitish qurilmalari va boshqa asboblar)ni hujjatlashtirish va ular ro‘yxatini tuzish.
=== Taqdimot 8 ===
Maktablar aro qatnab yuruvchi resurs o‘qituvchining o‘z vazifa va maqsadlaridan kelib chiqqan holda ish rejasini tuzish
Maktablar aro qatnab yuruvchi resurs o‘qituvchilarning maxsus ta’lim olishga bo‘lgan talablariga javob beradigan yordamlarni ko‘rsatish;
Sinf o‘qituvchisi bilan birgalikda individual dasturlarni yaratish va uni baholash;
O‘qituvchilar muhtoj bo‘lgan xizmatlarni amalga oshirish;
Bolaning o‘qituvchisi yoki maktabi almashganda u haqidagi ma’lumotlarni yetkazib berishni boshqarish;
Yangi kelgan o‘qituvchilarning ehtiyojlarini anglash va qondirish;
Maxsus ta’limga muhtoj bo‘lgan oddiy sinflarga o‘qituvchilarning moslashishiga yordam berish;
=== Taqdimot 9 ===
Agar kerak bo‘lsa sinfdan tashqarida individual va guruhlarga asoslangan ko‘rsatmalarni berish;
Individual dasturlarni muvaffaqiyatli bo‘lishini boshqarish;
Maxsus ta’limga muhtoj bolalarni maktabning jismoniy muhitiga jalb etishda ularning shu muhitga moslashishiga yordam beruvchi maktab boshqaruvi;
Maxsus yordamchi vositalar va qo‘llanmalarga bo‘lgan talabni o‘rganish va ulardan foydalanishni boshqarish;
Individual dasturlarni muvaffaqiyatli bo‘lishini boshqarish;
Maxsus ta’limga muhtoj bolalarni maktabning jismoniy muhitiga jalb etishda ularning shu muhitga moslashishiga yordam beruvchi maktab boshqaruvi;
Maxsus yordamchi vositalar va qo‘llanmalarga bo‘lgan talabni o‘rganish va ulardan foydalanishni boshqarish;
=== Taqdimot 10 ===
sinf o‘qituvchisiga maslahat va yordam berish;
maxsus o‘qitish qo‘llanmalari va yordamchi materiallar bilan ta’minlash:
ota-onalar, ko‘ngillilar yoki katta o‘qituvchilar tomonidan mavjud bo‘lgan yordamlarni ta’minlash;
o‘quv reja, dars jadvali, baholash mezonlariga moslashtirish va o‘zgarishlarga ko‘niktirish masalalarini shakllantirish;
o‘qituvchilar malakalar va bilimlarini oshirish uchun sharoit yaratish;
faol qo‘llab-quvvatlovchi rahbar va shu kabilarni o‘z ichiga olgan ijobiy maktab muhitini tashkil etish va ta’lim jarayonida do‘stona munosabatni shakllantirish;
ma’muriyatga bolalarni aniqlash va baholashda yordam ko‘rsatish;
ijtimoiy, psixologik va sog‘liqni saqlash xizmatlarini muvofiqlashtirish kabi ishlarni amalga oshirishdan iborat.
=== Taqdimot 11 ===
Oila maktab va mahalla hamkorligi
O‘quvchilarning tarbiyasi va rivojlanishida, oila va maktab o‘rtasidagi yaqin hamkorlik, o‘quvchining tarbiyasi va intellektual rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. O‘qituvchilar o‘quvchilarning bilim darajasi va o‘qishdagi muvaffaqiyatini baholashda, oilaning roli va sharoitlarini hisobga olishlari kerak. Shu bilan birga, ota-onalar o‘z farzandlarining maktabdagi holatini va muvaffaqiyatlarini o‘qituvchilardan bilib, uyda qo‘llab-quvvatlashlari zarur.
=== Taqdimot 12 ===
O‘qituvchilar oila bilan muntazam muloqot o‘rnatish orqali o‘quvchining holatini yaxshiroq tushunib, uning o‘qishidagi muammolarni erta aniqlash imkoniga ega bo‘lishadi. Bu esa, o‘quvchilarga o‘z vaqtida yordam berish imkonini yaratadi.
Ota-onalar uchun ta’lim dasturlari: Maktablar
ota-onalar uchun seminarlar, treninglar tashkil etish orqali oilaga ta’lim sohasida yordam berishi mumkin. Bu ota-onalarga farzandlarining ta’limi, psixologik holati va tarbiyasi bo‘yicha ko‘mak beradi.
=== Taqdimot 13 ===
Maktab va mahalla o‘rtasidagi hamkorlik
Ijtimoiy mas’uliyat: Mahalla maktabga jismoniy va psixologik yordam bera olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Mahallada yashovchi odamlar o‘z farzandlarining maktabdagi holatini kuzatib, maktabdagi tadbirlar, sport musobaqalari, ilmiy konferensiyalar kabi jarayonlarga qo‘shilishlari mumkin. Mahalla vakillari ta’lim muassasalari bilan birgalikda o‘quvchilarni turli ijtimoiy loyihalarga jalb etishi, o‘quvchilarning jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
=== Taqdimot 14 ===
Maktabdan tashqaridagi faoliyatlar: Mahalla va maktabning birgalikdagi ishlari, o‘quvchilarning maktabdan tashqaridagi faoliyatini (masalan, sport musobaqalari, madaniy tadbirlar, ijtimoiy xizmatlar) tashkil etishda o‘z aksini topadi. Bu faoliyatlar o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga, jamoaviy ishga va ijtimoiy mas’uliyatga oid qadriyatlarni o‘rgatishga yordam beradi.
Mahalla psixologik qo‘llab-quvvatlash: Mahalla, ayniqsa o‘quvchilarning ota-onalariga, jamiyatda ko‘proq imkoniyatlar yaratish va qo‘llab-quvvatlashni taqdim etadi. Mahalla o‘zida o‘quvchilarning psixologik holatini kuzatib, zarur bo‘lganda oilaga yordam berishi mumkin.
=== Taqdimot 15 ===
Oila, maktab va mahalla o‘rtasidagi hamkorlikning afzalliklari
Birlikda ta’lim berish
Ushbu hamkorlik o‘quvchilarga kengroq ta’lim muhitini, ular nafaqat maktabda, balki oilada va jamiyatda ham ta’lim olishadi. Bu, o‘quvchilarning ma’naviy va ijtimoiy rivojlanishiga yordam beradi.
Ijtimoiy va madaniy o‘sish
Bu hamkorlik ijtimoiy va madaniy o‘sishga olib keladi. O‘quvchilar o‘zlarining o‘rtoqlari bilan jamoada ishlashni, turli madaniyatlarni o‘rganishni va ijtimoiy javobgarlikni his qilishni o‘rganadilar.
=== Taqdimot 16 ===
Muammolarni erta aniqlash va hal qildish
Oila, maktab va mahalla birgalikda o‘quvchining rivojlanishidagi muammolarni erta aniqlay olishadi. Agar o‘quvchi o‘zgarishlar yoki o‘rganishda qiyinchiliklarga duch kelsa, bu tomonlar tezda muammoni hal qilishga ko‘maklashadi.
=== Taqdimot 17 ===
Uy ta’limi
O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, “O‘zbekiston Respublikasida nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonuni, nogiron, uzoq vaqt davolanishga muhtoj bo‘lgan bolalarga uyda yakka holda ta’lim berish tartibini belgilaydi.
Jismoniy yoki ruxiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan, shuningdek uzoq vaqt davolanishga muhtoj maktab yoshidagi bolalarga uyda yakka xolda ta’lim berishni tashkil etishga ruxsat etiladi. Hududlar biriktirilgan umumiy o‘rta ta’lim maktablarining direktorlari va mahalliy ta’limni boshqaruv organlari nogiron bolalarni uyda o‘qitish choralarini ko‘radi va ular uchun ta’lim jarayonining tashkil etilishini izchil nazorat qiladi.
=== Taqdimot 18 ===
Nogiron bolalarni uyda o‘qitish O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi va Sog‘liqni saqlash vazirliklari tomonidan tasdiqlangan “Uyda o‘qitishga muhtoj bo‘lgan bolalarning kasalliklar ro‘yxati”ga ko‘ra amalga oshiriladi. Nogiron bolalarni uyda o‘qitish O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi va Sog‘liqni saqlash vazirliklari tomonidan tasdiqlangan “Uyda o‘qitishga muhtoj bo‘lgan bolalarning kasalliklar ro‘yxati” ga ko‘ra amalga oshiriladi.
=== Taqdimot 19 ===
Uyda yakka tartibda o‘qitishga muhtoj bo‘lgan bolalarning kasalliklari ro‘yxati
Revmatizm (aktiv faza).
Pankordit va endomiokardit.
Tug‘ma yurak xastaligi (subkompensatsiya va dekompensatsiya darajasi).
Og‘ir darajadagi Tetrada Fallo kasalligi.
Surunkali pnevmoniya, bronxlar deformatsiyasi bilan, bronxoektazlar og‘ir forma.
=== Taqdimot 20 ===
Surunkali pnevmoniya-asorati bronxlarning kengayishi va o‘ng tomonlama yurak yetishmovchiligi bilan bronxoektaz kasalligi og‘ir kechuvchi turi
Bronxial astma og‘ir forma (haftada bir necha marta yoki har kuni xuruj bo‘lsa).
Surunkali nefrit (Nefrotk sindrom).
Surunkali diffuz glomerulonefrit.
Miopatiya.
Jigar sirrozi.
Surunkali pielonefrit (avj oluvchi).
Poliomielit kasalligini kechirgandan keyingi tayanch-harakat a’zolarining buzilishi
T Seliakiya, og‘ir turi, asoratlari bilan.
=== Taqdimot 21 ===
Tibbiy pedagogik komissiya (TPK) tarkibi, sog‘liqni saqlash va ta’lim sohalaridan mutaxassislar bilan to‘ldiriladi. Uning asosiy vazifasi salomatlikni ta’lim jarayonlariga moslikni tekshirishdir. TPPKning tarkibi quyidagilardan iborat bo‘ladi:
O‘pacha shifokor, Boshqa mutaxassis
Pedagog
Bosh tibbiy mutaxassis
Pedagog-psixolog
=== Taqdimot 22 ===
Ajratish bosqichi
Integratsiya bosqichi
Reabilitatsiya bosqichi
Ular bilan shug‘ullanish bosqichi
=== Taqdimot 23 ===
Maxsus maktablardagi ta’lim tizimi
Nogiron bolalarni hayotga tayyorlash jarayonida ularning nogironlik xususiyatlarini inobatga olmaslik mumkin emasligi hammamizga ma’lum. Shunday ekan, integratsion ta’lim-tarbiya, asosan, birinchi va ikkinchi nogironlik belgilari bor bolalar orasida yaxshi natija berishini unutmaslik kerak.
=== Taqdimot 24 ===
Inklyuziv ta’limda ta’lim-tarbiya berishning korreksion usullar
Bola dunyoga kelar ekan, uning rivojlanishi, psixologik holatini shakllanishi tafakkuri, ongi, ruhiy holatlarini o‘sishi, uni o‘rab turgan olamni tashkil qilgan borliqqa moslashishiga olib keladi. Uning qanday o‘sishi, ichki ruhiy holatining o‘zgarishi, jismonan yaxshi shakllanishi yoki tabiatan tug‘ma a’zolarida kamchiliklari va nuqsonlari bilan tug‘ilishiga bog‘liq bo‘ladi. Dastlab bolani ta’lim-tarbiyasi, uning hayotga tarbiyalash, ota-onasi tomonidan faol amalga oshiriladi. Agar bolani biror tana a’zolarida nuqsoni bilan tug‘ilsa yoki yashash davomida biron hodisa tufayli biror a’zosi ishlamay nogiron bo‘lib qolsa, bunday yordamga muhtoj bolalarni maxsus ta’lim-tarbiya berish metodlari asosida amalga oshiriladi.
=== Taqdimot 25 ===
Agar bolani biror tana a’zolarida nuqsoni bilan tug‘ilsa yoki yashash davomida biron hodisa tufayli biror a’zosi ishlamay nogiron bo‘lib qolsa, bunday yordamga muhtoj bolalarni maxsus ta’lim-tarbiya berish metodlari asosida amalga oshiriladi.
=== Taqdimot 26 ===
Ta’lim-tarbiya berishning korreksiya usullaridan foydalaniladi, bolalarni ruhiy holat, kechinmalari tahlil qilinadi. Ularni shakllanishiga inson tiplari va holatlari baholanadi. Masalan: o‘quvchi diqqati ko‘lamini aniqlash usuli, o‘quvchining faoliyat yo‘nalishlari va kasbiy qiziqishlarini o‘rganish bo‘yicha o‘tkazilgan anketa savollari. Shaxs xarakteristik xususiyatlarining ekspress diag- nostikasi Ayzenka testi. Xarakteri namoyon bo‘lishi yoki korreksiya usullari yordamida shaxsni 32 tipini aniqlash mumkin.
=== Taqdimot 27 ===
Tana a’zolarida nuqsoni bor bolalarni oilada maktabgacha ta’lim muassasalarida, umumta’lim maktablarda, o‘rta-maxsus, kasbga kollejlarida, oliy ta’lim va undan keyingi ta’limda maxsus dasturlar, ta’lim- tarbiya shakllari, materiallari maxsus xizmatlar va faoliyat turlari asosida amalga oshiriladi. Inklyuziv ta’limning maxsus metodika asosida tashkil qilinsa, uni samaradorligi yuqori darajada bo‘ladi. Ushbu ta’lim turida so‘rovnomalar o‘tkaziladi, test savollari tuziladi, ularning natijalari tahlil qilinadi va tavsiyalar tayyorlanadi.
=== Taqdimot 28 ===
Ushbu metodikalardan jamoada, guruhlarda, sinflarda yoki individual holatlarda, o‘qituvchi, yosh bolalar, murabbiy guruh rahbari, maxsus tarbiyachi o‘qituvchilarni tanishuvida, yoshlarni kasbga yo‘naltirish jarayonida, sport musobaqalari korreksion maqsadida o‘tkazilgan pedagogik amaliyotda foydalanish mumkin va intellektual shaxsni shakllantirishda yuqori samaradorlikka erishish mumkin bo‘ladi. Treninglar o‘tkazish har xil o‘yinlar tashkil qilish orqali turmushda, hayotda xulq-atvorni aniqlash va hokazo 20 ga yaqin faoliyatga xos bo‘lgan o‘yinlar o‘tkazish bilan hayotga tayyorlashda samarali ishlar amalga oshiriladi.
=== Taqdimot 29 ===
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda kuzatib boring!