ALALIYA NUTQ KAMCHILIKLARI BO‘LGAN BOLALARDA LOGORITMIK MUSIQIY RITMIK TARBIYAVIY ISH USULLARI

=== Taqdimot 1 ===
ALALIYA NUTQ KAMCHILIKLARI BO‘LGAN BOLALARDA LOGORITMIK MUSIQIY-RITMIK TARBIYAVIY ISH USULLARI
=== Taqdimot 2 ===
Hozirgi kunda mamlakatimizda nutq kamchiligiga ega bolalar bilan olib boriladigan korreksion –pedagogik va tarbiyaviy ishlar olib borishga katta e’tibor berilmoqda. Bolalardagi nutq kamchiliklarini o‘z vaqtida oldini olish nerv psixik kasalliklarni oldini olishdan boshlanadi. Inson nutqi tushunarli va ma’noli bo‘lishi uchun nutq a’zolarining harakatlari aniq va to‘g‘ri bo‘lishi kerak.
=== Taqdimot 3 ===
Nutqning normal faoliyati holatida uning psixofiziologik mexanizmlari saqlangan bo‘ladi. Nutq buzulishlari gapiruvchi shaxsning ma’lum til muhitida qabul qilingan nutq faoliyati normal holda ishlaydigan psixofiziologik mexanizmlarning zaiflashuviga bog‘liq holda til normalaridan chetlashuvi bilan belgilanadi.
=== Taqdimot 4 ===
LOGORITMIKA
Bu nutq terapiyasi, musiqa-ritmik va jismoniy tarbiya vositalarini o‘z ichiga olgan keng qamrovli metodologiya. Bu bolaning nutqini rivojlantirish bo‘yicha nutq terapiyasining yuqori sifatli usullaridan biridir. Bu faol terapiya shakli bo‘lib, unda nutq buzilishlarini yengish bolaning motor sohasini so‘z va musiqa bilan birgalikda rivojlantirish orqali sodir bo‘ladi.
=== Taqdimot 5 ===
LOGORITMIKANING TA’SIRI:
Markaziy asab tizimining asab markazlarining harakatchanligini o‘rgatish va miya yarim korteksini faollashtirishga yordam beradi;
Diqqatni, uning konsentratsiyasini, hajmini, barqarorligini, taqsimlanishini rivojlantiradi;
Vizual, eshitish, vosita xotirasi;
Ritm nutqi buzilgan bolalarning psixofizik sohasidagi turli og‘ishlarga foydali ta’sir ko‘rsatadi;
Kayfiyat;
Vosita qobiliyatlari;
Umumiy ohang.
=== Taqdimot 6 ===
LOGORITMIK MUAMMOLAR:
Bolalarda yurish va yugurish paytida qo‘l va oyoqlarning muvofiqlashtirilgan harakatlarini rivojlantirish;
To‘g‘ri turishni, kosmosda harakat qilish qobiliyatini, taqlid harakatlarini shakllantirish;
Tanglikni, cheklanishni bartaraf etish, harakat erkinligini tarbiyalash;
Nutq va eshitish diqqatini rivojlantirish;
=== Taqdimot 7 ===
Diqqatni almashtirishni o‘rganing, shu jumladan harakatlarni o‘zgartirish;
Musiqa tinglashni, ohanglar tempini farqlashni, musiqa tovushiga (sokin, baland ovozda) qarab kuylashni davom ettirish;
Fiziologik nafas olishni rivojlantirish;
Artikulyar apparatni rivojlantiring;
Ovoz kuchini va nutq va qo‘shiqning ifodaliligini rivojlantirish;
Nozik vosita ko‘nikmalarini va harakatlarning aniqligini rivojlantirish;
=== Taqdimot 8 ===
TURLI NUTQ KAMCHILIKLARIDA YOSH BOLALARNING LOGORITMIK FAOLIYATINING ALOQALARI
=== Taqdimot 9 ===
NUTQNI RIVOJLANTIRISH VA NUTQ BUZILISHLARINI TUZATISH
Nutq faoliyati uchun motiv yaratish;
Nutq faolligini rag‘batlantirish;
Ta’sirchan lug‘atni kengaytirish va faollashtirish;
Nafas olish tezligi va ritmini rivojlantirish (avval nutqsiz, keyin nutq bilan);
Og‘zaki amaliyotni rivojlantirish;
Prosodiya;
Fonemik eshitish.
=== Taqdimot 10 ===
ALALIYA NUQSONI BO‘LGAN YOSH BOLALAR UCHUN LOGORITMIK TADBIRLARNI REJALASHTIRISHDA ISH YO‘NALISHI.
=== Taqdimot 11 ===
To‘g‘ri fiziologik va nutq nafasini shakllantirish, rivojlantirish va mashq qilishga qaratilgan mashqlar.
TO‘G‘RI NAFAS OLISHNI SHAKLLANTIRISH
=== Taqdimot 12 ===
RITM HISSINI RIVOJLANTIRISH
Musiqiy va didaktik o‘yinlar;
Ritm o‘yinlari;
Ritm va fonemik idrokni, ovoz kuchini rivojlantirishga qaratilgan harakatlar bilan nutq o‘yinlari.
=== Taqdimot 13 ===
YALPI MOTORLI KO‘NIKMALARNI RIVOJLANTIRISH
Umumiy vosita va muvofiqlashtirish funktsiyalarini rivojlantirish va tuzatishga qaratilgan dinamik o‘yinlar va mashqlar.
=== Taqdimot 14 ===
Artikulyar praksis va yuz mushaklarini rivojlantirishga qaratilgan mashqlar.
ARTIKULYAR VA YUZ MIMIKASINI RIVOJLANTIRISH
=== Taqdimot 15 ===
MAYDA QO‘L MOTORIKASINI RIVOJLANTIRISH
Barmoq o‘yinlari va nutq hamrohligidagi mashqlar yoki mayda qo‘l motorikasini rivojlantirish va tuzatishga qaratilgan turli xil ob’ektlardan foydalanish.
=== Taqdimot 16 ===
NUTQ KAMCHILIGI BO‘LGAN BOLALAR BILAN LOGORITMIKANI MUVAFFAQIYATLI AMALGA OSHIRISH UCHUN PSIXOLOGIK VA PEDAGOGIK SHARTLAR:
=== Taqdimot 17 ===
qulay psixologik muhit yaratish;
doimiy ravishda bolalar e’tiborini jalb qilish;
ularda mashqlar bajarishga qiziqish uyg‘otish.
=== Taqdimot 18 ===
LOGORITMIK MASHQLAR TURLARI:
=== Taqdimot 19 ===
TURLI YO‘NALISHLARDA YURISH VA YURISH.
01
Maqsad: qo‘llar va oyoqlarning harakatlarini aniq muvofiqlashtirishni shakllantirish, holatni yaxshilash, kosmosda orientatsiya, chap va o‘ng qo‘l harakati tushunchasini mustahkamlash, og‘zaki ko‘rsatmalarni idrok etish, ya’ni. eshitish diqqatini rivojlantirish.
=== Taqdimot 20 ===
MUSHAKLAR OHANGINI TARTIBGA SOLISH UCHUN MASHQLAR.
02
Maqsad: harakatlarni yaxshi muvofiqlashtirish va epchillik uchun zarur bo‘lgan muayyan mushak guruhlarini bo‘shashtirish va kuchlanish qobiliyatini rivojlantirish.
=== Taqdimot 21 ===
Bola orqa tomonida yotadi, qo‘llarini boshiga cho‘zadi. Buyruq bo‘yicha u bir vaqtning o‘zida tekis oyoqlarini, qo‘llarini va boshini ko‘taradi. Poza imkon qadar uzoq vaqt ushlab turiladi. Keyin xuddi shunday mashqni oshqozoningizda yotgan holda bajaring.
“QAYIQ”
=== Taqdimot 22 ===
Boshlang‘ich pozitsiyasi – tik turish. Bolalardan ular yangi qurilgan qor odam ekanligini tasavvur qilishlari so‘raladi. Tana muzlatilgan qor kabi juda tarang bo‘lishi kerak. Taqdimotchi “qor odam” ning kuchini uni turli tomonlardan yengil surish orqali sinab ko‘rishi mumkin. Keyin kardan odam asta-sekin erib, ko‘lmakga aylanishi kerak. Avval bosh “eriydi”, keyin elkalari, qo‘llari, orqasi, oyoqlari. Keyin oyoqlardan boshlab “eritish” varianti taklif etiladi.
“QOR ODAM”
=== Taqdimot 23 ===
NAFAS OLISH VA OVOZNI RIVOJLANTIRISH MASHQLARI
03
Maqsad: nafas olishning diafragma-abdominal turini rivojlantirish, uzoq, yo‘naltirilgan nutq ekshalatsiyasini o‘rgatish; ovozning asosiy fazilatlarini – kuch va balandlikni, shuningdek, ifodalilikni tarbiyalash.
=== Taqdimot 24 ===
DIQQAT VA XOTIRANI FAOLLASHTIRISH UCHUN O‘YINLAR
04
Maqsad: xotiraning barcha turlarini rivojlantirish:vosita, vizual, eshitish, diqqatning barqarorligi va almashinishi (bir harakatdan ikkinchisiga o‘tish qobiliyati).
=== Taqdimot 25 ===
Bolalar o‘yinchoqlarini stullarga qo‘yib, kim qayerda o‘tirganini eslashadi (stullar aylanada). Musiqa boshlanganda, bolalar o‘rindiqlaridan turishadi va
bir-biriga to‘qnashmasdan zal bo‘ylab erkin harakatlanishadi. Musiqa tugagach, bolalar tezda o‘z joylariga qaytadilar va tezda o‘yinchoqlarini ko‘taradilar. Shundan so‘ng, hamma bolaga berilgan savolga javob beradi: “Mushuk qayerda?” Javob: “Bu mushukcha.” – “Misha qayerda?” – “Mana, Misha.”
“KIM O‘Z O‘YINCHOG‘INI TEZROQ TOPADI?”
=== Taqdimot 26 ===
SANOQ MASHQLARI
05
Bu mashqlar harakatlarning ma’lum sur’ati va ritmini o‘rnatishga, shuningdek, 1-10 oralig‘ida hisoblashni tuzatishga imkon beradi.
“QUYON”
Bir, ikki, uch, to‘rt, besh,quyon sayrga chiqdi.Nima qilishimiz kerak? Nima qilishimiz kerak? Biz quyonni tutishimiz kerak.Yana hisoblaymiz: bir, ikki, uch, to‘rt, besh.
=== Taqdimot 27 ===
MUSIQA JO‘RLIGISIZ NUTQ MASHQLARI
06
Bolalar ikkala qo‘lning bir xil barmoqlarini ritmik ravishda bog‘laydilar. Barmoqlaringizni kesib o‘ting, ritmik ravishda pastga tushiring va barmoqlaringizni ko‘taring. Bir qo‘lning kafti bilan ikkinchisining orqa tomonini ritmik tarzda uring. Ritmik tarzda mushtni mushtga surting. Barmoqlaringizni ritmik tarzda qisish va ochish.
Bir-birining atrofida ko‘rsatkich barmoqlarining ritmik dumaloq harakatlarini bajaring.
=== Taqdimot 28 ===
HISSIYOT MASHQLAR
07
Maqsad: musiqada kuchli zarbani farqlash, eshitish e’tiborini shakllantirish va rivojlantirish.
“TO‘PNI AYLANTIRING”
Bolalar bir-biriga qarama-qarshi ikki qatorda turishadi. O‘ng qatordagi bolalarning qo‘llarida to‘plar bor. Barcha bolalar musiqa tinglashadi va qo‘llarini yengil pastga silkitadilar (to‘p bilan yoki to‘psiz). Musiqadagi kutilmagan burilishda o‘ng daraja chap qatordagi bolalarga to‘p tashlaydi (yoki pol bo‘ylab dumalab tushadi). Chap chiziqdagi bolalar to‘plarni ushlaydilar va musiqa tinglashni davom ettiradilar. Kutilmagan urg‘u kamida to‘rt marta eshitilishi kerak, shunda bolalar bir necha marta to‘plarni bir-biriga uzatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
=== Taqdimot 29 ===
RITMIK MASHQLAR
08
Maqsad: ritm tuyg‘usini rivojlantirish. Nutq patologiyasi bo‘lgan bolalar, ayniqsa yoshligida, ko‘pincha ritmni idrok etishda kamchiliklar mavjud bo‘lib, ular 3 yoki undan ortiq bo‘g‘indan iborat so‘zlarni takrorlashda qiyinchiliklarda namoyon bo‘ladi. Nutqimiz ritmik tarzda tashkil etilganligi sababli, bolani bo‘g‘inlar, so‘zlar va iboralarning ritmik asosiga qaratishga o‘rgatish kerak. Bu duduqlagan bolalar uchun ayniqsa muhimdir.
=== Taqdimot 30 ===
Bolalar stul orqasida erkin turishadi. Voyaga etgan kishi aylananing markazida turadi va she’r so‘zlarini talaffuz qiladi va ularga harakatlar bilan hamroh bo‘ladi: “Biz garmonikani o‘ynaymiz – la, la (2 p.), Biz qo‘llarimizni baland ovozda chaymiz – qarsak chaling, qarsak chaling! Biz boshimizni bir oz silkitamiz – tosh, tosh! Biz tutqichlarni yuqoriga ko‘taramiz – teging, teging! (taslim bo‘lmang) Biz qo‘llarimizni qarsak chalamiz – qarsak chalamiz, qarsak chalamiz, Va oyog‘ingiz bilan – oyoq osti qiling, oyoq osti qiling! Biz kaftlarimizni pastga tushiramiz – dam oling, dam oling.”
“MEN BILAN O‘YNANG, MENDAN KEYIN TAKRORLANG!”
=== Taqdimot 31 ===
TEMP TUYG‘USINI RIVOJLANTIRISH
09
Maqsad: bolalarni tempning o‘zgarishini sekindan o‘rtacha va tezgacha va aksincha his qilishni o‘rgatish (ayniqsa, duduqlanish va nutq tempining buzilishi bilan og‘rigan bolalar uchun muhim).
=== Taqdimot 32 ===
Bolalar so‘zlarni aytadilar va qo‘llarini ritmik tarzda qarsak chaladilar. Bir tashla, ikki tashla, Tomir sekin—– Damla, tom, tomchi. (sekin qarsak chalish). Damlalar davom eta boshladi, Damla urmoqqa —– Damla, tomiz, tomiz. (qarsak chalish tez-tez bo‘ladi). Tezroq soyabonni ochib, yomg‘irdan o‘zimizni himoya qilaylik.
“YOMG‘IR”
=== Taqdimot 33 ===
MIMIKALARNI RIVOJLANTIRISH MASHQLARI
10
Maqsad: yuz va artikulyar vosita ko‘nikmalarini rivojlantirish.
“TARVUZ”
Nutq terapevti: “Qarang, qancha tarvuzlar (to‘plar) o‘sgan. Ular qanchalik katta, yumaloq va, ehtimol, shirin.Bu futbol to‘pidek katta! Agar u pishgan bo‘lsa, hamma baxtlidir! Bu juda yaxshi ta’mga ega! Shirin, shirin tarvuz!
=== Taqdimot 34 ===
ARTIKULYATSIYA MASHQLARI
11
Maqsad: til, lablar, jag‘larning harakatchanligini, artikulyar harakatlarning o‘zgaruvchanligini rivojlantirish. Ular musiqa bilan ham, musiqasiz ham ijro etilishi mumkin.
“OTLAR”
Bolalar ustunda turadi, ular otlar.Musiqa yangraydi, hamma bir-birini kuzatib boradi.Bolalar tuyoqlarning shovqiniga taqlid, musiqaning urg‘usi ostida tillarini chertadilar. Musiqa to‘xtaydi, o‘tlar to‘xtaydi.